Defende o teu dereito a pensar, porque aínda que penses de forma errónea e mellor ca non pensar nada. (Hipatia de Alexandría).
Corría o ano 1508 cando o Papa Julio II encargou a un xoven pintor de Urbino, Rafael Sanzio, a decoración das estancias vaticanas que logo adicaría as súas habitacións privadas. Unha desas estancias, a chamada da Signoria, sería pintada cun mural de 7,70 metros que ilustra un dos catro conceptos asociados á relixión: A filosofía. O resultado final foi un fresco titulado A Escola de Atenas no que xunto a Platón, Aristóteles ou Heráclito, aparecen cincoenta e oito personaxes entre os que destaca unha muller vestida de branco, Hipatia de Alexandría, un rarísimo exemplo de muller adicada ao coñecemento nun mundo de homes e figura na súa época incómoda para os poderes eclesiásticos do momento. Tal é así que cando Rafael amosou o seu fresco ao público, preguntáronlle: -Quen é esa muller que está no medio? -Hypatia, a estudiante máis famosa da Escola de Atenas respondeulle Rafael.
-Sacádea de aí. Os seus coñecementos e a súa filosofía ían en contra da fe -amonestouno un dos sacerdotes-, polo demais o cadro é aceptable.
-Como vós queirades -contestoulle o artista.
Pero Rafael parece ser que non estaba moito pola labor de xeito que, utilizando a Francesco Maria della Rovere como modelo, xustificou a presenza da súa figura no fresco. Pero, quen era esta muller que fixo incomodar a este sacerdote incluso once séculos despois da súa morte? Probablemente, esta muller, ata o de agora descoñecida para a meirande parte da xente, simboliza como ninguén a liberdade intelectual por riba de crenzas e barreiras ideolóxicas.
Cando o cine achega a súa maxia a un personaxe histórico consegue rescatalo das moitas veces esquecidas páxinas da Historia aínda que algunhas veces sexa deformando á propia Historia. A estas alturas creo que xa ninguén descoñece a nova película de Alejandro Amenábar, Ágora, baseada na vida desta muller, símbolo de tolerancia e razón na súa época e case todos e todas estamos dalgún xeito ao tanto da división de opinións que produce. Non, non lles vou falar da película. Creo que nos atopamos ante un film que nos leva á reflexión polo que cada quen debe ver, interpretar e sacar a súas propias conclusións. Só pretendo afastarme de polémicas e de opinións interesadas que xeralmente películas e personaxes coma este desatan, e centrarme no que a Historia me reflicte cos feitos que coñecemos.
Na cidade que fundara Alexandro Magno, na cidade dos amores de Cleopatra e Marco Antonio, na cidade que albergou a meirande sabiduría de tódolos tempos, pero nun tempo (355 ou 370 415 despois de C.) no que o humano e o divino se mesturaban, nun tempo no que os ventos que sopraban non eran nada favorables para as mulleres, nun tempo onde as intrigas políticas e relixiosas non propiciaban a labor científica nen filosófica, nun tempo e nunha cidade dominada polas disputas entre as distintas faccións cristianas e entre o Prefecto imperial Orestes e o Patriarca Cyrilo, quenes realmente rivalizaban polo dominio político da cidade aínda que tinguíndoo dun berniz relixioso (a vella disputa Igrexa-Estado), viviu esta muller científica, neoplatónica, racionalista, que ensinaba a xudeos, cristianos e paganos e que defendía a idea de que a Terra era redonda e a liberdade de opinar e de pensar. Afastada dos fanatismos do momento, educou e formou a un selecto grupo de aristócratas que logo acadarían relevantes postos na política e no mundo eclesiástico. Nunha cidade dominada polas loitas entre faccións cristianas, xudeas e paganas, ela, unha muller!, era requerida para asesorar ás autoridades da cidade nas súas labouras de goberno. E isto, o que hoxe poderiamos considerar coma o seu papel activo na política, converteuna nun suxeito perigoso e marcou o seu destino final.
Todos los hombres la reverenciaban y la admiraban por su singular modestia e inteligencia, por eso mismo suscitaba una gran envidia y porque conversaba frecuentemente con Orestes, la gente le acusó de ser la causa que Orestes y el obispo no se hicieran amigos. En pocas palabras, algunos fanáticos, radicales y violentos, le vieron en el patio cuando ella iba a trabajar, la arrancaron de su carruaje, la arrastraron a la iglesia Caesarium, la desnudaron, le arrancaron la piel y la carne armados con caracolas y conchas afiladas hasta que su alma dejó el cuerpo, descuartizaron los restos y llevaron los trozos a un lugar llamado Cinaron y allí los quemaron hasta convertirlos en cenizas. (Sócrates, el Escolástico).
