A cinza de Alcalá

Que esta novela de Xavier Alcalá, “A nosa cinza”, unha das máis vendidas da literatura galega moderna, despois de Memorias dun neno labrego, tardase tanto en se deixar ver en español, como El calor de la ceniza, non deixa de ser un síntoma, e non bo encol da difusión fóra de portas dunha literatura onde non se coa máis matute que noutras e que acada alturas ben importantes. Como este “bildungsroman”, poñámonos estupendos, publicado por vez primeira en 1980, logo de seis anos de intentos baldeiros, tamén de que Ramón Piñeiro proclamase de que nunca pasaría censura (ano 1974,). Algo de razón non lle mancaba ao de Láncara, poisque cando A nosa cinza era lectura recomendada en colexios e institutos, algunha APA pretendeu procesar aos dómines que se encomendaban ao Xavier Alcalá polo “contido pornográfico” da novela. Que veño de ler agora na boa versión española do propio Alcalá, quen conserva nela, e fai ben, os elementos “terruñeros”, tamén os procedentes do idiolecto ferrolán (o Xavier, nado accidentalmente en Miguelturra, Ciudad Real, é tan de Ferrol cal o arroz con leite por San Xiao). Os lectores que adoitan ler en galego ben coñecen de que vai A nosa cinza. Recordatorio: nos anos sesenta do século pasado un mozote, chamado Xoán, dunha familia ben contradictoria, ao chou da guerra civil, os ancestros inmediatos, aos aires da oposición ao franquismo ou de integración no ámbito nacional-católico, os irmáns do protagonista, vai entrando na vida. Alumno nun instituto, o único que había en Ferrol, e non é aventurado supoñer que Ferrol é o nó xeográfico da novela, nel baterá co mundo rural, tráves dos rapaces da aldea que o frecuentan. Logo está o mundo dos veráns, tampouco arriscado sitúalo en Cabanas-Pontedeume: primeiros amores, primeiras desfeitas, primeira cópula, con rapaza estranxeira. Riba de todo isto as vacilacións místico-eróticas, nunca mellor dito, nunha moi boa novela de iniciación, neonaturalista, onde as expansións fisiolóxicas teñen o seu espazo, tamén as visitas, non consumadas, ao barrio galante (moito dicir), moito más veciña de Salinger que de Martín Vigil. Agora quen non lea en galego, segue viva en Galaxia, pode atopala nun español sabedor e sabido.