A quimera de Dona Emilia

Naturalmente (e non vou brincar co naturalismo da Pardo Bazán, por máis que Zola dubidase del por mor do catolicismo da autora de “La cuestión palpitante”) que non fai falla ler á Condesa por celebracións cronolóxicas. Dona Emilia escribira para todas as estacións. O que non quita que esta, tan calorosa (mesmo no Meirás que ela tiña como paradigma de frescuras estivais), sexa para min pardobazaneira. De xeito que embarquei na lectura de “La quimera”, novela que non coñecía, para ver como se desenrola este “novelón”, tamén polo seu porte, que trata dun pintor, Silvio Lago, trasunto de Joaquìn Vaamonde, da “Xeración doente”, tan protexido pola Pardo Bazán, que mesmo morreu nos seus dominios, auxiliado en tan triste cometido pola filantrópica dona. Quen coñecía moi ben o territorio da nobreza, por onde se tivo que mover Lago/ Vaamonde, a base de facer retratos “ao pastel”, que el coidaba “cromos”, de mulleres con título, algunha perdidiña polos encantos do pintor/ galán. Autor, por certo, de moi coñecido retrato da autora de “La quimera”. Mais, autoficción á parte, coñecementos artísticos igualmente a unha beira (¿de que non sabía esta muller?), albiscamos nesta novela, non tan coñecida como outras da súa autora, ¡e ben poidera!, apuntes naturalistas dun naturalismo extremo. Así a descripción da morfinomanía de Espina, “calo” incluído, que ben poidera figurar nas páxinas descriptivas das toxicomanías. Mais a morte de Silvio Lago, non estou destripando nada, Vaamonde morreu tamén moi novo, e da mesma tuberculose que o seu “alter ego”, acada unha nota alta. Non chega, desde logo, por máis que estea igualmente moi ben documentada, á de Emma Bovary (Flaubert foi pai espiritual de Zola, referencia obrigada de Dona Emilia), pero non lle fica lonxe de máis. Así e todo a nosa autora ten unha forza épica; mesmo cando fai deseños líricos da paisaxe galega ou da vida cotiá no París onde Silvio Lago procura aprendizaxe “comme il faut”. Unha grande novela, “La quimera”, para ser lida, xa se dixo, en todas as estacións. Mais que percorrida neste verán tan extremo, como ás veces a Pardo Bazán, ten un aquel (mesmo; ela ás veces emprega este “mismo”, incluso, tan noso) sobranceiro.