Cantareira: Muller que canta cantigas populares. Cantora: Persoa que narra ou describe unha cousa de forma poética enxalzando as súas virtudes. Cantautora: Cantante, xeralmente solista, que adoita interpretar as cancións por ela compostas, nas que destaca o seu contido crítico ou poético. Paiadora: Poeta e cantora popular que, acompañándose da guitarra, improvisa versos sobre os seus sentimentos e a realidade que a rodea. Sés é unha conxunción de todo o anterior, pasado polo baruto dunha personalidade única. A súa música é un cóctel de folclore tradicional galego, rock, blues e ritmos latinoamericanos.
O seu lirismo percorre desde o racismo e o clasismo ata a desigualdade social e a diversidade de xénero. A súa estética ascética pon aínda máis de relevo o contido da súa obra. Sen o “brilli- brilli” e a nudez hoxe tan en boga nas mulleres que se soben arriba dun escenario, María Xosé Silvar (Sés) ten tatuada na súa pel toda unha declaración de principios: “Quero sangrar as miñas feridas para liberar as arterias”. A frase tomouna prestada dun poema da escritora e activista Luz Fandiño, a quen homenaxea no seu traballo “Liberar as arterias”. Lonxe de toda ostentación, ten unha definición moi sinxela de si mesma: “Cantautora, aínda que sempre serei cantareira”.
O seu novo disco é o sétimo en nove anos (“Admirando a condición”, 2011; “Co xenio destrozado”, 2013; “Tronzar os valos”, 2015; “Opoñerse á extinción”, 2016; “Readmirando a condición”, 2017; “Rabia ao silencio”, 2019), o cal denota a intensidade coa que a coruñesa se dedica a unha arte que tamén está enriquecida pola súa condición de filóloga, antropóloga e lingüista.
Recoñécesche admiradora de cantores de América Latina que van de Mercedes Sosa e Violeta Parra a Jorge Cafrune ou Atahualpa Yupanqui, en quen mesmo te inspiraches para o título do teu disco “Rabia ao silencio”, polo seu “Le tengo rabia al silencio”. Como chegaches a estas músicas e como inflúen na túa creación?
Latinoamérica está na miña vida desde que existo. Política, literaria e musicalmente. A ela débolle e con ela comparto moito máis que con Europa. As súas cantoras e cantores ensináronme a pensar e a súa loita ensinoume dignidade. Esas son as dúas cousas máis importantes que teño.
En consonancia co anterior, e aínda que os rótulos encorseten, con cal te sentes máis cómoda? Cantora, cantareira, cantautora?
Cantautora, aínda que sempre serei cantareira. A Carlos Puebla non lle gustaba nada que o chamaran cantante e adoitaba dicir: “Eu non son un cantante, eu son un cantor. Porque cantante é o que ten con qué e cantor é o que ten porqué”. Nese sentido eu tamén son cantora.
Con “Liberar as arterias”, rendes homenaxe á escritora e activista galega Luz Fandiño, ademais de levar toda a túa carreira reivindicando á muller; que tanto consideras que pode lograr a arte neste sentido? Que haxa máis mulleres facendo música respecto de épocas anteriores representa algún logro en concreto ou é pura aparencia?
A respecto da primeira pregunta, considero que a arte é consecuencia e non causa da sociedade na que se insire. É o seu reflexo. Con isto non digo que non exista unha imposibilidade total de influencia, pero é mínima. No tocante á segunda pregunta, nin sequera estou de acordo coa proposición. Que haxa máis mulleres no escenario, principalmente como vocalistas porque o ámbito instrumental segue bastante deserto, non significa nin moito menos que o mundo da música camiñe cara á igualdade. O día que haxa o mesmo número de técnicas de estudio que de técnicos, de técnicas de luces, de P.A., xefas de produción, produtoras… e de bateristas, guitarristas, baixistas (mulleres), poderemos comezar a falar de igualdade. Agora mesmo resulta insultante.
Castelao preguntábase con que dereito se nos obriga a aprender a lingua de Castela e non se obriga aos casteláns a aprender a nosa, en referencia, por suposto, ao galego. Hoxe é considerable a cantidade de artistas en Galicia que cantan no seu idioma. É un feito xeracional por educarse en galego, é máis ideolóxico ou a que crees que se debe?
Non creo que sexa para nada considerábel o número de artistas que cantan en galego fóra do ámbito tradicional e folk. Hai, pero non hai moitos. O ideolóxico é un factor presente no ámbito non tradicional, porque nos folclores musicais e o código lingüístico son indisolubeis. A xente non concibe non cantar unha muiñeira en galego ou unha bulería en español. De todos modos, cada vez a música e a arte en xeral están máis desideoloxizadas. E Galiza non é unha excepción nin nisto nin en nada.
