Se cadra un dos síntomas de que un se fai maior é que non acaba de entender algúns dos novos estándares de comunicación interpersoal. Nas formas de tratamento, por exemplo, as gradación de proximidade que sempre deron o “vostede” e o “ti”, pois está en retroceso nos ambientes máis básicos e parece que a súa conservación queda reducida á máxima formalidade, co que o conxunto, a riqueza expresiva e referencial perde. A expansión do tuteo excesivo foi cousa asociada ás formas falanxistas de camaradería e que por veces usaban de xeito agresivo para tentar rebaixar ao interlocutor. Imaxinen, por exemplo, que pasaría pola cabeza de Otero Pedrayo, un señor distante que sempre tratou de vostede aos seus coñecidos próximos ou non -digamos a Cuevillas, Risco, Xoaquín Lorenzo ou Ferro- tuteado agresivamente polos bedeis falanxistas do instituto cando o seu reingreso, logo de once anos de castigo, en 1948, como dicíndolle: “Serías moi importante para algúns antes, pero agora a cousa cambiou”. E así foi. E disto se laiaba.
Cando se fala de que os ingleses non teñen ese problema, por que só teñen un pronome de segunda persoa “you” -incluso para o singular e o plural, que xa é para nota- moitos pensan que non teñen vostede, cando en realidade tamén poderiamos dicir que non teñen o ti. Nos ambientes laborais, por exemplo, case sempre se tratan polos apelidos, “Mr. Smith”, e só nos casos de amizade moi achegada, polo nome, “John”.
En fin, que nada tan profundo é o que lles quero comentar. Só que me resulta gracioso como o novo estándar de comunicación cos clientes no caso da hostalería galaica inercial, refírome a aquela cuxos axentes non pasan por escolas como a de Vilamarín, mudou nos últimos anos, case diría nos últimos meses. E isto, nesta época vacacional que estamos todos máis preto dos mundos do consumo en bares e restaurantes, é máis visible. Fronte a un tradicional: “Boas noites; que desexan os señores?”, serio e formal, ou un máis distendido: “Ola, boas noites, que queren tomar?”, pois parece que se impón de xeito radical e absoluto un: “Hola chicos, ¿qué os traigo?”. E isto, que me chame “chico” un rapaciño que empeza no tema, se me resulta sorprendente a min, non lles conto, digamos, a unha señora de oitenta e tantos, das que, por sorte, están ben nutridas as clientelas de moitos destes espazos. Ese “chico” substantivizado desde o adxectivo “chico” -pequeno, insignificante, do latín “ciccum”- conservaba o seu significado orixinal en “perra chica” -moeda de cinco céntimos-, a de menos valor, en galego “unha cadela”, fronte a “perra gorda” -moeda de dez céntimos, tamén de pouco valor, en galego “un can”. De aí “non teño un can”, ou “non teño unha cadela” eran expresións case idénticas para falar de que andaba un, digamos, escaso de recursos. Tamén conserva ese sentido “chico” ou “chica” dialectal en español para adxectivar, simplemente, algo de escaso tamaño: “Compró un coche muy chico”, “la camiseta le queda muy chica”.
Pois non. Non me gusta que me chamen “chico” os camareiros. Nin por “pequeno” nin por “pouco importante” nin por “colegueo” nin por nada. Como se di en simpática expresión popular que invoca a necesaria distancia, o preciso oco, ante unha actitude de excesiva confianza e proximidade dunha persoa: “Que corra o aire”.
