O outro día ocorríaseme unha idea un pouco rara. Ou non. Depende. Desde logo algo transgresora e irreverente; pero non me importa. Comezo dicindo que en moitas cousas debemos aceptar o maxisterio da Igrexa: empezaron doce homes nunha cea de empresa e a que montaron. Así, por exemplo, cada cincuenta anos actualizan lingüisticamente a Biblia e as oracións. Lembro o Padre Nuestro de cando era pequeno que dicía aquilo de “perdona nuestras deudas como nosotros perdonamos a nuestros deudores” e hoxe dise “perdona nuestras ofensas como nosotros perdonamos a los que nos ofenden”. E non parece que fose intervención da patronal bancaria en contra da promoción das quitas á morosidade persoal, senón algo máis simple: facerse entender mellor.
Dito isto -cambiamos de man o capote-, a historia da lingua galega é a que é, e non outra: un éxito de supervivencia e cariño ata hai pouco -ducias de linguas desapareceron de Europa nos séculos XV a XX, e a nosa chegou con grande vitalidade a mediados do XX- pero con nulo filtro normativo e nula docencia. Pero isto non foi óbice para o seu mantemento na cadea falada e para as incursións dos literatos do XIX e XX. Claro que ao non haber unha forma estándar de falar e escribir, non só había que “colocar os ladrillos das palabras para construír a obra literaria” senón que tamén “facer os ladrillos” a medida que se erguía o edificio. E habíaos con máis ou menos xeito, nesa obra.
E hoxe, despois de varias xeracións de lingua no ensino, cunha normativa xa común, pregúntome eu se conviría ou non reeditar as principais obras que se usan no ensino sen “ruido”. Chámanlle ruído na fotografía a ese aspecto granulado ou raiado que fai que a nitidez da imaxe sexa menor. Ás veces ten un sentido artístico, pero cando non é desexado, a maioría das veces, débese a fallos de luz, exposición, etc. que distorsionan negativamente a imaxe. En lingua e literatura, “ruído” é todo aquilo que nos dificulta a recepción da mensaxe: palabras que non coñecemos, palabras que sentimos como raras, etc.
E está claro que nós hoxe, só por vivirmos noutro momento, temos máis coñecementos lingüísticos que os homes que abriron camiño, chámese este Otero Pedrayo ou Blanco Amor. Por iso, ás veces penso, despois de ter lida a excelente versión inglesa de “A esmorga” -”On a Bender”, tradución de Craig Patterson- se sería conveniente facer unha versión no galego contemporáneo, de forma radicalmente transgresora, a partir do libro en inglés, dándollo a traducir a un dos moitos e bos tradutores de galego que hai. E o dito para Blanco Amor, reza para Otero, Risco. Se cadra non había que ser tan radical -aínda que estaría ben a título de ensaio- e podíase simplemente “peneirar” e “actualizar” a lingua de todas as obras antigas “a feito”. Lembro como hai moitos anos, en 1994, lle escribín ao director do Centro Dramático Galego despois de ver unha boa versión da magnífica obra de Rafael Dieste “A fiestra baldeira”, na que disentía do respecto absoluto á lingua do autor coa que representaban a obra, incluídos erros de colocación de pronomes, vulgarismos, etc. Pensaba eu o pouco que perdería a obra cunha “peneira” intelixente e o moito que gañaría na naturalidade e facilidade de comunicación co público. Caso non me fixeron, pero intentar, intenteino.
