Ando a ler, ós poucos, os “Diarios” de Rafael Chirbes. Por veces son algo duros de roer. Editounos Anagrama, non hai aínda moito, e veñen subtitulados como “A ratos perdidos 1 y 2”, advertíndonos o editor, xusto embaixo do anterior, que o libro leva dous prólogos; un de Marta Sanz e outro máis de Fernando Valls.
Malia a miña confesa teima, consistente en ler o prólogo logo de ter lido xa o libro, nesta oportunidade, optei por botarlle unha ollada ó de Marta Sanz. Arrepentinme de contado. Optei por deixalo pra cando teña lido estes “Diarios”, non antes, ocasión na que probablemente me aclare visións e aspectos que eu non fun quen de contemplar a primeira vista. Farei o mesmo co de Fernando Valls. Pero polo que lin do prólogo da escritora témome que non me vaia entusiasmar como debera. Polo que levo lido fala tanto dela coma do hoxe defunto.
Estes “Diarios” de Rafael Chirbes é o primeiriño que leo do autor, nacido en Tabernes de la Valldigna no 1949, morto no mesmo sitio no recente 2015 estando en plena capacidade creadora. Confeso a miña culpa. Este señor escribía moi ben. Seino agora, según avanzo na lectura. Réstame saber se tamén construía ben as súas novelas. Xa lles irei contando. De momento xa sei que estes “Diarios” teñen un insólito contido. O derivado da condición sexual do autor, manifestada con total crueza e intensidade ó longo de todo o texto. Algo que fai, de xeito recorrente, ó longo de todo o libro. Un xeito procaz en ocasións, tenro noutras, escatolóxico sempre. Non hai moitos anos, cando menos si se contemplan dende a altura dos meus, o libro non sería publicable. Por iso alegrémonos de que hoxe o sexa e non esperte máis iras cas daqueles que sempre andan irados con todo o mundo, agás con eles mesmos.
Probe do macho alfa que hoxe escribise dos seus logros eróticos coa mesma forza e intensidade coa que o fai o noso autor. Teño eu un amigo, un bo amigo, que narrou ese tipo de trances vividos por el. Non quero dicir a que se lle tería armado de poñelo á luz tal cal o fora escribindo. Houbo quen lle aconsellou que convertera os seus éxitos en fracasos. Fíxoo. Gran éxito editorial.
Según ía lendo os pormenorizados relatos dos amores de Chirbes, ou dos súas aventuras dunha noite, ía eu recordando a lectura de parágrafos de Gustave Flaubert que, de seren publicados hoxe, merecerían a reprobación da hipócrita moral reinante; a equivalente á que non hai aínda moito satanizaría o texto de Chirbes.
Flaubert tampouco non se andaba con bromas. Deixou escrito que: “Acaso sexa a miña unha tendencia perversa, pero gústame a prostitución, gústame por ela mesma, con independencia do que haxa debaixo. Nunca fun quen de ver pasar, baixo as farolas de gas, a unha desas mulleres escotadas, baixo a choiva, sen que me dera un chimpo o corazón (...) Nesta idea da prostitución existe un punto de intersección moi complexo: luxuria, amargura, o baleiro das relacións humanas, frenesí dos músculos e o tilín-tilín do ouro que, se un axexa ata o máis fondo dun mesmo, lle produce vagado. E hai tanto que aprender nelo! E séntese un tan triste! E soña co amor tan agradablemente! Ouh, fabricantes de elexías, non é nas ruínas onde tendes que apoiar o voso cóbado, senón no peito destas mulleres alegres!”
Imaxínanse este parágrafo que acaban de ler, escrito por un autor actual? Caeríalle enriba a do polbo; xa saben a dese animaliño que hoxe metemos no conxelador, en troques de mazalo a golpes contra unha rocha, contra un penedo ou contra unha simple e sinxela pedra; o mesmo animaliño de oito brazos que, esa señora espléndida e mediocre actriz chamada Jane Fonda, predica que non debe ser comido. A ela querería eu vela soltando a prédica no Carballiño na ocasión propicia. A moral élles unha cousa ben cambiante e nós vivimos uns tempos afoutados. No curto espazo dunha vida pódese ver coma a sociedade bascula dun extremo a outro. Só entendéndoo é posible admitir que dende as restricións padecidas na nosa sociedade se poida pasar á situación actual. E que é o que hai que entender, se posible fora o explicalo ben? Pois é posible entender que o que cambia, é a moral dominante -que normalmente é a moral da clase dominante, non o esquezamos- pero que o que non cambia é a condición humana. Se acaso unhas veces poténcianse uns extremos e, noutros, os que se potencian véñenlles sendo os máis opostos.
En todo tempo, dende o comezo deles, sempre se practicaron os mesmos entretementos, chamémoslles así, posto que sempre as humanas pulsións, tamén a amorosa, se determinaron nos mesmos sentidos facéndoo con independencia dos xéneros nos que se manifestasen, facéndoo con maior ou menor intensidade, con este ou con aquel vigor, con esta ou con aquela diafanidade.
Nada é novo baixo o sol. Se acaso o que si cambiou, cando menos na nosa sociedade occidental, é a actitude ante a morte. Estamos tan afeitos a ver matar que, os nosos ollos e, o que é peor, o noso corazón, están xa tan afeitos a ver asasinar nos telexornais, nas películas, mesmo a ler nos xornais descricións dunha crueza absoluta, que xa nin nos inmutamos. Aí atrás comecei a ver unha serie xaponesa titulada “O xogo do calamar” e lin, hai menos tempo, a implantación que tal xogo acadou xa entre os rapaces de hoxendía. Non sei como xogarán a el, pero nos seus subconscentes é de supor que estea a traballar a crúa dureza das imaxes ofrecidas nas pantallas, esa impasibilidade ante a dor allea, esa deliberada ignorancia ante os tan friamente asasinados. Tan só os heroes se han ver liberados desa frialdade, pero non sempre. É así como se pode empezar a entender a proliferación literaria de zombis e doutras excrecencias espirituais hoxe xa tan en boga. Que nos colla preparados.
