Nestes pasados e tórridos días da segunda quincena do mes de xullo que hoxe aínda andamos, pero ó que xa lle podemos celebrar as exequias, deume por reler a Iunixiro Tanizaki, así escrito logo de amosar como Deus me deu a entender o seu nome xaponés, que alguén compasivo mo perdoe.
Iunixiro Tanizaki, como moitos saben, é o autor do “Eloxio da sombra” un pequeno libro que trata de tantas cousas que, sendo pequeno como é, resultan pouco doadas de resumir. Abranguen dende a filosofía máis existencial (según eu a entendo) ata a estética máis estimulante. Unha estética que se non nos estimula a nós seguro que si o fai cos seus compatriotas herdeiros que son dunha tradición na que se afirma a súa propia cultura. Esa afirmación, a extensión á actualidade de feitos e costumes que xa foron é algo no que nos deberiamos fixar máis á hora de conservar a nosa. Pero o certo é que cada un é cada un e ten as súas “cadaunadas”. Nós, as nosas.
Botei man do pequeno libro ó que tan alegremente me estou referindo buscando os parágrafos que aconsellan como deben ser os lugares da casa dedicados ó aseo. Ó aseo entendido en toda a extensión non sei se da palabra ou se da completa contemplación de todo canto se leva a cabo no que nos chamamos cuartos de baño.
Falando ó respecto o autor aconsella unha orientación ó norte pois, o frío vento desa orixe ou compoñente, favorece e converte en máis gratos ós procesos máis escatolóxicos posibles neses cuartos de aseo, por falar rápido: o feito de defecar ben é tan grato, como irritante é o facelo mal e sometido a un estreñemento que non favorece en nada a aceptación das máis humildes realidades que nos aflixen ós humanos. E sospeito que ó resto dos animais tamén. Pero esas sonlles outras lerias.
O caso é que nas casas xaponesas é habitual a orientación norte dos cuartos de aseo, so máis fríos da casa en busca desa satisfacción que tanto pregoa o noso autor. Léano se cren que esaxero. Verán que aínda me quedo corto e entenderán porque eu buscaba o recordo de lugares frescos no medio da calor abafante vivida ultimamente. O caso é que anterior está escrito de memoria. Entretívenme lendo outro tipo de consideracións que non recordaba e que reclamaron igualmente a miña atención. Unha delas foi a descrición dunha peculiar forma de maquillaxe chamada o-haguro.
Recorden que falamos dun libro titulado “O eloxio da sombra”. Nel Tanizaki recorda tamén que no bunrako -algo así coma os nosos monicacos, os monicreques, os títeres que lle valeron a Risco para clasificar ós seres humanos en homes, homiños, macacos e macaquiños- no teatro de guiñol, no bunrako, os títeres femininos só teñen cara e mans, o resto hai que imaxinalo pois, dinos Tanizaki, as mulleres do tempo da súa nai só existían do colo pra enriba e das mangas pra fóra e o resto había que imaxinalo, sumido sempre no escuro, sometido sempre ás sombras. Deso tamén vai o libro, dese escuro, desas sombras. De crear sombras, da exaltación do escuro, resulta o o-haguro. O seu obxectivo era fundamentalmente o de encher de escuridade todo o que non fose a cara en si, espallando as tebras ata a mesma boca; é dicir, tinguindo os dentes de negro, xa ven que ocorrencias temos os humanos.
O ser humano non lles ten moito remedio, con tal de agradar, é quen de calquera cousa. Porén maior problema é o que, con tal de desagradar, tamén é quen de imaxinar. E non me veñan que si os xaponeses e os asiáticos porque nos tamén temos as nosas propias debilidades.
Acórdanse dos polisóns e daquelas amplas saias que vestían as mulleres dos séculos XVIII e XIX? Nuns casos incorporaban, a altura dos seus rombos de Michelis, eses catro puntiños que ben harmonizados moito embelecen as súas estruturas corporais; alá onde os lombos comezan a cambiar de nome, incorporaban, dicíalles, unhas a modo de volumétricos sectores circulares que lles permitían resaltar uns traseiriños respingóns que, a modo dunha lordose provocativa e sexual, tanto convocaban (e convocan) as olladas masculinas. Pois iso non lles era nada.
Pouco despois cando se levaban as damas esmaceladas e tristes do romanticismo e as longas saias seguían velando as pernas femininas, estas, eran sacrificadas de forma que as feridas abertas cun coitelo ou cun bisturí, a forza de se manter abertas e sangrantes, dotaban á sufrida fémina dunha cara lánguida e romántica de gran éxito entre os varóns do seu tempo.
Hai que ler a Tanizaki. Facéndoo entenderemos e comprenderemos, é dicir, admitiremos millor as nosas propias teimas, os nosos máis ancestrais ou enxebres costumes posto que dependen de tradicións que se mantiveron ou que desaparecen no fondo gris do tempo, deixando un remol ou mesmo un ronsel que moito axuda a manter o rumbo. Ouh! Quen puidera volver ó Xapón un par de veces máis no que resta de vida e facelo na compaña de xente que che vaia indicando onde tes que mirar, onde que ver, onde que escoitar ou onde non paga a pena acudir. Mágoa non ter coñecido a Tanizaki, pero menos mal que nos deixou escrita unha guía pra navegar sensacións que doutro xeito non experimentariamos; por exemplo, beber a sopa nun deses bols lacados en vez de facelo en cuncas de porcelana. O fondo escuro, as sombras, non te permiten ollar o contido e ten que ser o olfacto o que te guíe ata dar coas sensacións sensoriais que só as sombras consideran axudadas pola calor que o bol conserva obrigándoche a sorber o caldo millor con canto máis ruído fagas en homenaxe á inxesta e á quen a dispuxo así, fervendo coma unha caldeira das de Pedro Botero. Porén eu recoméndolles que agarden a que enfríe e que logo sorban o que queiran, que todo sexa por quedar ben e educadamente.
