En ocasións remórdeme non pouco a conciencia debido á admiración que sinto por Lord Chesterfield, cuarto conde do seu título, chamado en vida Philip Dormer Stanhope (1694-1773) e autor dunha colección de “Cartas” dirixidas ó seu fillo. Nin o Emilio, fillo imaxinario ou así de Rousseau, mereceu do seu autor a mesma dedicación que o de Philip, e tamén así chamado.
Ese remorso que eu sinto probablemente sexa debido á oposición que non poucos amosan cara ó autor desas “Cartas ó seu fillo” chegado o canto de parangonalo con Rousseau. Daría a impresión, quero dicir daríame a min, de que non sendo eu quen de dar conta dalgún libro de Rousseau cando o lin sendo mozo, si o fun cando xa non tan mozo lin as cartas do lord en as comparei cos textos do monsieur Jean-Jacques que temos na memoria.
Os dous foron bastante golfos. Rousseau pasóuse a católico, por vía vaxinal coido eu, grazas ou por graza da súa relación coa baronesa de Warens, casou máis tarde con Thérèse Levasseur, logo de lle ter feito cinco fillos; retornou ó protestantismo, xa de volta en Xenebra, e algo máis debeu ter feito por aí que eu xa non recordo. Lord Chesterfield foi de moi libertinas costumes, dono dun inxenio que o fixo grato a ollos de Swift e de Voltaire. O caso é que a min cáeme millor o británico ca o xenebrino, que lle vou facer. Ó millor é que, con isto da idade, voume volvendo máis liberalote que revolucionario. Penseino así, aínda non hai moito, cando fixen moi miñas unhas palabras de Salvador de Madariaga: “Son liberal porque creo que o primeiro é a liberdade. Son socialista, porque creo que hai que velar sempre porque as liberdades individuais non se exerzan contra o ben común. Son conservador porque estimo que sen un mínimo de orde non pode haber nin liberdade nin xustiza”. Fíxenas e fágoas miñas malia que pense que estaban máis completiñas se ó final afirmasen que sen orde non pode haber nin liberdades individuais, nin xustiza social; de xeito que así todos nos entenderamos.
Voltaire e Swift podían admirar a Chesterfield, estimo eu que sen maiores complicacións, mesmo optando por el por diante de Rousseau. Pero neste noso país, andar pola raia, andar pola fronteira, polas lindes entre unha cousa e outra, equivale a ser condenado polos dunha banda e polos da outra da raia, sexa esta a seca ou mesmo se trate de húmida.
Un exemplo paradigmático disto que digo constitúeo pra min a inxel figura de Melchor Rodríguez que foi, se o recordo ben, director xeral de prisións durante a república. O selo, valeulle pra que, sendo defensor da vida e contrario á pena de morte, permitiulle salvar miles de vidas das xentes de dereitas que el evitou que fosen sacadas dos cárceres pra seren paseados. Valeulle pra pasalas canutas a causa duns e doutros. Se recordo ben unhas palabras, moi medidas, de Santiago Carrillo, a súa actitude, mantida nuns momentos no que as tropas franquistas ían tomar Madrid, valeulle pra que os seus lle reprocharan que salvase a centos e centos de quinta columnistas que os fusilarían a eles nada máis entrar Franco en Madrid, polo que se debería proceder a unha limpeza previa que evitase tantos fusilamentos coma os que se producirían. Pola súa parte as autoridades franquistas condenárono a morte e só unha intervención do xeneral Muñoz Grandes, aportando dúas mil firmas de xentes que confirmaban que o “Ángel Rojo” lles salvara as súas vidas, transformaron a condena noutra de cadea perpetua.
Os seus seguírono condenando, tachándoo de traidor e ignorando as trinta e pico de condenas que o devolveron ó trullo todo ó longo da súa vida, desa vida que el, como militante anarquista, consideraba que era sagrada delegando nos xuíces e nas leis vixente a responsabilidade de darlle cabo.
Hai moitos anos que lin non poucas das catrocentas e pico de cartas que Lord Chesterfield lle escribiu ó seu fillo, por iso sinto non poder facer agora algunha referencia clarificadora respecto da súa vida e milagres e do que puido significar pra el o feito de que as súas ensinanzas lle valeran de ben pouco ó seu fillo, morto antes de tempo e deixando uns fillos e unha viuva dos que o seu pai non tivera maior, nin menor, noticia. Recordo iso si que, chegado o caso, amparou e protexeu debidamente á súa nora e ós netos, que o mesmo eran netas; non o recordo.
Non foi ó caso de Rousseau cos seus fillos que, según llos foi dando Thérèse, foinos metendo no hospicio pois “pensar en encomendalos a unha familia sen educación pra que os educase aínda peor, facíame temblar. A educación do hospicio non podía ser peor”.
Decididamente Rousseau nunca foi alá moi santo da miña devoción e aínda hoxe penso que os seus escritos non teñen o aproveitamento dos de Chesterfield: “ Ás mulleres, en xeral, non lles gusta nin aprecian a arte e non teñen ningún talento. Poden acadar o éxito en tarefas insignificantes que só requiren superficialidade e un pouco de gusto, e ás veces lóxica... Os seus escritos son tan baleiros e fermosos coma eles e conteñen o enxeño que se quere poñer neles, pero faltan por completo. Non saben describir nin sentir o amor”. Acabo de lelo nunha desas colectáneas que recollen frases de famosos e foi a que, amén de recordarme outra, de paso recordoume unha que derivei dela e escribín en “Xa vai o Griffon no vento”. Cal? esta: “O home é un milagre químico que soña”. A de Rousseau fora estoutra: “O home é un milagre sen interés”.
Non é doado casar esta ultima afirmación coa de que o home é bo por natureza e ven sendo a sociedade que o maligniza. Por iso opto eu por Lord Chesterfield e polos seus escritos, polos consellos que lle da ó seu fillo pra que saiba vivir en sociedade. Pódese ser un lord e mesmo un dandy e ser bo escritor e boa persoa, bo pai e mesmo bo avó, por moi complicadas que tales tarefas se nos ofrezan tantas veces. Admiro o pensamento de Chesterfield, a expresión del, mentres me pregunto se son un conservador ou un socialista vido a menos; xa saben, alguén que cre no individuo humano e na liberdade
