Son da idea, hoxe subrepticia e sibilinamente contestada, de que a autonomía significou pra nós unha notable millora das nosas condicións de vida. A xente nova non é consciente do profundo cambio producido. Onte á noite lin unha longa entrevista feita a Carmelo Lisón Tolosana que foi publicada no periódico A Nosa Terra no mes de marzo do ano 2020. Nela o eminente antropólogo, lamentablemente falecido pouco tempo despois, conta a súa chegada inicial a Galicia, os pobos sen luz, a miseria de durmir nunha casa non ó lado das vacas senón con elas e o regreso con alumnos norteamericanos á volta de vinte anos pra, a instancias dunha rapaza xudía, ter que dar voltas e voltas ata dar cunha casa na que faltase a luz e se valesen de candís porque a súa estudante quería vivir esa experiencia. Sei do que fala Lisón Tolosana na súa longa entrevista co xornalista de A Nosa Terra. Nos últimos anos sesenta e primeiros setenta do pasado século, na aldea de Meixomín, parroquia de Muimenta, a oito quilómetros de Lalín eu durmín e comín en casas coma as que evoca o antropólogo.
Sen restar nin un ápice do escrito hai dous días nestas mesmas páxinas é evidente que todo cambiou dun xeito que se diría radical. Busquen esa entrevista, léana e comprobarán a visión certa dun científico en troques da miña sempre algo afoutada; da miña, consecuencia de sentimentos ancestrais por moi certos que poidan resultar os comentarios que suscitan. Con todos os problemas sinalados antonte, Galicia é hoxe un país moderno, por moito que agora emigren os nosos millores expedientes académicos, os nosos científicos millor preparados, os profesionais universitarios especializados nesto e noutro. Cando eu era neno unha despedida no peirao de Vigo, d’A Coruña e mesmo dende Vilagarcía de Arousa, implicaba a posibilidade de non se volver ver en anos, cando non xa en toda a vida. Hoxe regresase de Australia en trinta horas. Se eu tivese ido alá en barco o mesmo número de veces que, máis tarde, fun e vin das nosas antípodas en avión, teríame levado cinco anos indo e vindo sen saír de a bordo.
Todo mudou e mudou pra ben, pero agora está comezando a mudar pra mal. A que se deberá isto? É certo que a crise das hipotecas sub prime do ano 2011 deteriorou a economía mundial. Tamén o é que foi saír dun souto e se meter noutro, grazas á pandemia que aínda colea e espernexa. Pero tamén o é que atravesamos unha crise política que lle debemos a unha clase política xurdida das fontanerías políticas aprendidas nas escolas de verán dos diferentes partidos, ensinanzas que encumbraron ós políticos máis preparados pra fontanear, déixenme dicilo así, ó tempo que máis arredados da condición de Homes de Estado e do uso do raciocinio, en troques de facelo do sentimentalismo ramplón debidamente excitado con temas de longa tradición hispánica.
Dende hai anos véñenselle adxudicando ás autonomías todos os males propiciados polo tipo de comportamentos que se sinalan; xa saben, Madrid es España e a unidade de España entendida a partires de tal e indiscutible axioma é a única posible. Alá se foron aquelas afirmacións da Coroa de que España é unha e diversa, cando o monarca procuraba utilizar as diversas linguas españolas e os galegos eramos, das tres nacionalidades históricas, os que coñeciamos e utilizabamos a nosa lingua nunha porcentaxe moi superior á das outras dúas.
Pouco a pouco esa realidade estase indo abaixo. Haberá que explicalo? Haberá que poñer exemplos? A absoluta desfachatez da política actual conleva o feito de ter que escoitar con frecuencia que o castelán perde falantes en Galicia e se atopa en serio perigo. Haberase visto! Seica vivimos, os galegos, no millor dos mundos. A nosa cultura, o noso xeito de abranguer e de comprender e de explicar o mundo está indo a menos dende hai anos sen que nós mesmos nos opoñamos firmemente a elo. Os males derivados dos malos gobernos son atribuídos á distribución autonómica da política e non á xestión duns insolventes incapaces de non sorrir amosando un dente cairo por enriba do rebique do beizo ó escoitar o recordo dun Churchill que, ó ser interpelado parlamentariamente, pola oposición ó seu goberno, por manter, en tempos de guerra, os mesmos orzamentos prá cultura que os propios dos tempos de paz, respondeu preguntándolle que, se non loitaban pola conservación da súa cultura por quen centellas o estaban facendo? Como está a nosa cultura?
Antolláseme que o mundo vai acabar sendo un lugar moi aburrido, monótono e lineal no que, a diferenza do sucedido nos antigos imperios, do romano e do español, por exemplo, as linguas non han poder evolucionar, os costumes han ser uniformizados, a gastronomía repetida e vulgar; desaparecidos os sabores e os olores desaparecerán as cancións e sobreviviran as caixas de ritmos, os movementos sincopados convertidos en tics colectivos; en resume, un mundo que, a min particularmente, non me vai interesar moito, por non afirmar que non me vai interesar nada. Se imaxinan? Onde había carballeiras e soutos de castiñeiros, haberá eucaliptais a manta e mimosas arrecendendo tanto que terminaran por resultar tóxicas. E así sucesivamente. Na entrevista á que se aludiu ó comezo afirmaba Lisón Tolosana que, en tantos anos nos que traballou a súa ciencia en Galicia, ninguén se referíu á Compaña como a Santa Compaña. Pois ben, xa nin Compaña temos. Tampouco teremos idioma, nin cancións, como non saibamos sobrepoñérmonos a toda esta miseria moral que nos consume. Necesitamos políticos moderados, si, pero que sexan quen de entender que se non loitamos por nós mesmos, se non o facemos pola nosa cultura será sinal de que o estamos a facer por outra que estará ben que a compartamos, pero non que monte por riba da nosa e anterga, da de sempre, na que nos durmiron sendo nenos e da que nos estamos a espertar sendo xa vellos. En fin, que non se ve alá moi claro o noso futuro de galegos.
