Voltaire, nas súas “Memorias”, alá pola súa páxina oitenta e tantos, fala da necesaria independencia da xente de letras. Non subliñei o escrito e non o tinguín de colores. Agora non o dou atopado pra dicilo coa precisión debida. Coido que lles ha ser o mesmo e que saberán desculparmo. O caso é que nalgunha das páxinas ás que me estou a referir di algo así como que sempre preferiu a liberdade a todo o demais, pero que non toda a xente de letras se comporta dese xeito. El, ó parecer, si. Non serei eu quen o cuestione tanto como pra negarlle esta premisa primeira.
Despois engade, referíndose de novo á xente de letras, que a maioría son probes e que tal condición explica cousas. A, di el, enerva o valor e todo filósofo -hoxe diríamos todo intelectual arrimado ó poder; il di á corte, pero xa saben o que tal termo significa na nosa fala- ou sexa todo intelectual arrimado ó poder, remata sendo tan escravo coma o primeiro oficial da Coroa ou, dito con linguaxe actualizada, coma o funcionario máis funcionario de tódolos funcionarios.
O problema é que, en tódalas democracias, cando menos nesta nosa, o poder vai por parroquias e, os intelectuais orgánicos de cada unha delas acaba, case que sempre, por se converter no que Voltaire xa sinalaba nos seus días, el, tan amigo de Federico II, o Grande, rei que foi da Prusia, habitante ocasional do palacio de Potsdam onde Voltaire sempre tiña un dormitorio reservado.
A pregunta e se Voltaire foi un funcionario, un oficial da coroa? Eu creo que non. Tampouco Federico o Grande foi un rei ó uso e, dende logo, Voltaire non foi un funcionario servil dos intereses reais; ou tal se me antolla a min que xa saben que me equivoco a miúdo. Ó millor é que non foi probe e viviu tempos anteriores ós do Romanticismo, naqueles tempos no que se afirmou que a fame aguza o inxenio; unha mentira falsa que a nosa sociedade aínda mantén.
Os músicos, os da banda, sempre foron tocar á mantido nas romarías e así andan aínda non poucos escritores, dando conferencias, pra seren convidados a cear porque non hai cartos cando, nesas ceas, hai mariscos pra todos os da xunta directiva ou prós concelleiros municipais. Pero falabamos dos intelectuais arrimados a unha corte calquera, a unha confesión relixiosa, a un partido ou a unha capeliña, algo máis forte cas outras, nas non poucas que florecen no país. Sempre se sabe o que van dicir, sempre se sabe o que han escribir. O máis de lamentar é que a suposición poucas veces falla. Pode aplicarse sen rubor ós tertulianos de calquera cadea de televisión e a non poucos dos columnistas fixos de cada xornal. A pobreza, calquera pobreza, enerva o valor; tal nos advertiu Voltaire. Enervar ven do latín enervare, ou sexa debilitar, innervar, restarlle nervio a algo, tamén o raciocinio e á capacidade de nos explicar e facer entender. Xa ven, hoxe enervar entendémolo como excitar.
