Comezo esta páxina, a esta hora morbosa dunha tarde cálida, cando agosto aínda colea e dou en me preguntar que ha suceder se a calor segue en aumento e prende lume nas terras ateigadas dos pinos e eucaliptos que agora ocupan os lugares que antano foron vizosas terras de cultivo e hoxe poden ser pasto de enormes labaradas, de lumes crueis pra con todo canto amamos e deberamos conservar se pretendemos seguir sendo quen somos.
Recordabamos esoutro día de aí atrás que primeiro alagaron os máis dos nosos vales máis vizosos, os máis feraces, aqueles que eran quen de dar tres ou catro colleitas anuais, dunha cousa a primeira, doutras distintas as outras dúas. Entón, nas nosas aldeas, as máis das xentes gozaban de autosuficiencia, quérese dicir que, mal que ben, ían tirando todo o ano. Unhas leiras daban pan, outras servían pra pacer a facenda asegurando leite malia que non sempre carne. A carne dábanola o porco, dábanola os coellos do monte e as galiñas do curral, o peixe chegaba de vez en cando e, mal que ben, un neto do propio viño se bebía de cando en vez. A parcelaria seica veu arranxar a nosa agricultura. Si. Porén u-la está a nosa agricultura. E a nosa gandería? As nosas troitas e salmons, as nosas anguías e lampreas? Que pasará con tantos peixes mortos no fondal máis fondo dos baleirados encoros actuais?
Certo é que en moitas cousas milloramos. A sanidade publica o fixo (antes de que, como agora están a facer, comezasen a externalizala, a privatizala) o ensino público o fixo; as comunicacións o fixeron e levan camiño de seguir facéndoo ó tempo que a pesca de baixura foi devecendo, a de altura vaian preguntarllo a Pescanova, a gandería minguando, os estaleiros reducidos, a agricultura desaparecendo. Hoxe cultivamos viño e millo de forraxe maiormente. U-lo as pavías de Leiro, as mazás de calquera sitio? Uvas e forraxe, grelos, pero non trigo nin centeo, non lúpulo, tampouco pexegos ou figos. Onde foi a nosa froita? Canto costa un litro de auga embotellada e canto un de leite? Fagan contas.
Agora os vellos vales asolagados están baleiros, que pasará nas provincias do interior, nesta nosa e ourensá terra, cando prenda lume nos montes e os avións contra incendios non teñan onde coller auga? A pregunta pode parecer inoportuna. Éo? Ríos sen pesca, montes sen leña, políticos sen conduta e diríase que igualmente sen vergonza, por reproducir ou millor dito parodiar algo que os de Allariz dicían, hai anos, dun pobo veciño.
Ante a nosa total pasividade só hai catro concellos en Galicia nos que se dan máis nacementos que defuncións. Eu vivo na linde dun deles e sei do ruxe ruxe dos rapaces nas horas de recreo escolar, dos berros nos parques e da escasa necesidade, cando menos de momento, desas residencias de anciáns que Benigno Moure, ese cura bo e visionario, creador dunha fundación que non leva o seu nome (e debera) soubo axexar antes, moito antes, mesmo diante dos narices dos nosos gobernantes. Pero que pasará con todos nós, con todos os galegos e coa nosa Terra á volta de xa non moitos anos?
Nin sequera conseguindo ese utópico propósito de que o Camiño de Santiago acade a vertebrar industrialmente Galicia, según aínda recente vaticinio gobernamental, é posible que cheguemos a tempo. O noso é xa un problema de supervivencia colectiva. Non se asusten ou alporicen, non se me enfaden. Os da miña idade sabemos xa canto cambio é posible ó longo dunha vida. Canto dura unha vida? Setenta ou oitenta anos? Pois ben, nese lapso de tempo vimos arar non xa co arado romano, que tiña a rella de ferro, senón co neolítico que a tiña de madeira. Vimos os candís de carburo e os quinqués de petróleo, mentres produciamos máis electricidade que todo o resto de España xunta e tiñamos o maior número de pobos carentes de electrificación.
A María dos Pelos, que se puña en coiros diante do autobús do Villalón a internaron porque dicía que tería un telefoniño polo que, mentres falaba por el, podería estar vendo a cara de quen, dende lonxe, estivese a falar con ela. Algo pasa coa nosa silente aprobación e cabal asentimento. Hai un ano foron rexistrados dez mil suicidios en toda España. Deses dez mil, mil producíronse en Galicia. No medio de corenta e tantos millóns de seres suicídanse nove mil. No de dous millóns e medio mátanse mil. A que atribuír tamaña desproporción? Sáenos case que a case a tres suicidios diarios. Que nos sucede se ó parecer vivimos no mellor dos mundos? Son máis importantes as causas das mortes por accidentes de tráfico que as causadas pola realidade social?
Pero non se me preocupen, este servidor de vostedes élles moi exaxerado. No compostelán Monte do Gozo seguirá a haber concertos, claro que sempre e cando a febre do xubileu se manteña e as nosas institucións públicas sigan actuando coma unha comisión municipal de festas. Mentres os montes próximos a Ourense se nos cubran por enteiro co arrecendo das mimosas, cando chega o inverno primeiro, e a luz se nos vista dun marelo resplandecente e plácido que nos siga convidando á transixencia. Total que poden pacer un cento de vacas bravas espalladas por unhas cantas hectáreas de monte revestido coa sombra das acacias impedindo que medre nada embaixo delas. Cántos rapaces de hoxe viron un porco teixo, unha donicela, un lobo ou un raposo? Cantos unha londra no mar, unha martuxa ou un aguia real no ceo, cantos un xílgaro ou un reiseñor do río?
Os máis vellos de entre todos nós, os maiores da tribo, que vimos de contemplar todo iso e de ver como desaparecía, estamos xa afeitos a calquera enterro; máis se consideramos que vimos e vivimos o que viron e viviron os nosos pais e avós, os nosos devanceiros, os que cultivaron a terra cun arado e logo axudaron a facer grande América. Sabemos de ónde vimos e somos conscientes de a onde chegamos. Por tanto, podemos deducir a ónde nos ha levar este camiño. Se nós non nos damos a valer, ninguén o vai facer por nós e xa vai sendo moito horas de que así o fagamos.
