Omes de xaneiro fixo sete décadas da fundación da Federación de Mocidades Galeguistas (FMG), ao abeiro do Congreso do Partido Galeguista (PG), celebrado en Ourense os días 13 e 14 de xaneiro de 1934. Aínda que a xestación da confluencia entre as distintas agrupacións xa existentes encetara uns meses antes. A FMG tivo unha vida curta por mor do levantamento militar e a cruenta represión. Mais, chama a atención que foron varios os intentos posteriores, durante a ditadura franquista, pra dar nova vida a unha organización xuvenil do nacionalismo, e que estes procesos se repetiron, afastados uns dos outros, aproximadamente de case unha década.
Os primeiros intentos de reorganización foron en Bos Aires. O periódico A Nosa Terra recolle un manifesto con data do 28 de xuño de 1942, no que dá conta da existencia das Mocedades Galegas. Encabeza as sinaturas do documento Manuel Pedreira. O intento non debeu ter moito percorrido, porque practicamente non hai referencias posteriores. En setembro de 1953 A Nosa Terra anuncia a constitución un mes antes das Mocedades Galeguistas, que publican o voceiro Adiante e que organizan actos e teñen un certo protagonismo no Iº Congreso da Emigración Galega no ano 1956. Durante este evento Xosé Velo reúnese con eles; deste xeito lígase a FMG con esta organización xuvenil nacida na emigración. Entre os que forman parte da mesma están: Antón Moreda, Xosé Neira Vilas, Conles Tizado, Adelina González, Roberto Veloso, Carlos Abraira, etc.
Unha década despois, xa na Galiza, xorde o Consello da Mocidade, en agosto do 1963. Neste caso por iniciativa de Antón Moreda que regresou coa consigna do Consello de Galiza de tomar contacto coa xuventude. O grupo Brais Pinto en Madrid e persoas ligadas ao ámbito cultural na Terra, que politizaron o seu ideario a partir das contradicións existentes, permitirán máis unha vez que agrome unha organización política e da mocidade. Malia ter unha curta vida, xa que desaparece en febreiro de 1964, a fundación do Partido Socialista Galego e da Unión do Povo Galego evidenciarán que a súa existencia terá importancia histórica.
Unha década despois, en decembro de 1972, o que eiqui escribe, recen retornado da Arxentina, funda en Compostela, xunto cun grupo de estudantes de varios lugares do país, Estudantes Revolucionarios Galegos (ERGA). De novo é unha organización da mocidade, neste caso un xermolo de sindicato no estudantado. Asemade tanto eu, como Pedreira (ao que tratei) e Moreda formáramos parte da Irmandade Galega de Bos Aires, coa que por certo Xosé Velo tiña unha estreita relación. Dalgún xeito, tanto no político, como no persoal, houbo unha continuidade a través da mocidade do proxecto político do nacionalismo a prol da soberanía e da xustiza social.
A Federación de Mocidades Galeguistas non tivo tempo abondo pra desenvolver o seu proxecto político. Aínda así, no ano 1936 xa contaba cun milleiro de afiliados/as, 35 agrupacións e 10 delegacións. O seu derradeiro secretario xeral sería Xosé Velo, de Celanova, que tanta sona tería despois co “secuestro” do Santa Maria pra chamar a atención internacional encol das ditaduras de Franco e Salazar, e dar folgos á loita pola independencia nas colonias de ambos os estados. A FMG tiña, tanto no social como respecto da cuestión nacional, unha postura máis radical que o PG, asemade era unha organización autónoma do partido, polo que mantiña con normalidade algunhas discrepancias. Na provincia de Ourense tería agrupacións en: Alongos, Allariz, Bande, Bentraces, Celanova, Escudeiros, Maceda, Mourillós, Ourense, Puga, Taboada e Verín. A historia posterior amosa que o obxectivo era correcto, que recollía o estado de ánimo da mocidade galega. Por iso unha e outra vez rexurdiu, malia os atrancos, ate se facer realidade permanente.
