Pasou xa un ano dende que o corpo dun dos grandes mestres da literatura do século XX aborrallase na nada. Despois da súa morte, o excelente escritor chileno Edmundo Moure -éste si de raíces galegas, do sul de Lugo, as de García Márquez intúo que non vos son certas- fíxome lembrar un cativo relato que o colombiano adicara a súa viaxe por terras de Ferrín ou Cunqueiro no ano 1983. Certamente, ese texto do que falo publicouse en El País de España o 11 de maio do 83, baixo o título: Viendo llover en Galicia.
Estou seguro de que Viendo llover en Galicia, se non fose firmado polo premio Nobel do ano anterior, quedaría esmagado entre os miolos de calquera memoria. Trátase dun texto menor. De circunstancia.
Innecesario. Menor, por suposto, se o comparamos con outros relatos saídos do mesmo selo. Para exemplo, o que trata sobre a soidade absoluta da lúa. De circunstancia por asentarse no anecdótico e no discurso dos tópicos. Innecesario tamén, pola ausencia de carácter creador: hai unha sensación de dicotomía entre o contado e as palabras que o contan. El, que ten un estilo de corrección, mais cheo de eficacia, sensorial e sensual, onde todas as texturas da percepción, da fantasía, se expresan con naturalidade, sería quen de explicar mellor a pouca capacidade de persuasión que conteñen a maioría desas palabras que deixou para Galicia. Porque non sería doado xustificar aquí un perdón por tratarse dun simple artigo de xornal. Menos perdoar a García Márquez, quen xa en 1948 deu, precisamente en artigos de prensa, moi gratas mostras do que logo se chamaría Realismo máxico. Pero, ademais, pasar isto por alto, por tratarse só dun pequeno artigo, nin sequera ninguén sería xusto co propio autor, posto que el mesmo consideraba un tremendo erro esa escisión entre literatura e xornalismo.
García Márquez, nos seus textos de prensa, tampouco predica, nin reflexiona, nin trata de intelectualizalos, só conta. Libremente. Por iso, esta experiencia xornalística nunca quixo separala das súas novelas de ficción. Lembren o relato No es una vaca cualquiera, aparecido nun xornal de Barranquilla en 1951. Unha vaca de ollo serio, filosófica, que, tan axiña como asoma nunha cidade sen historia rural coñecida, converte un monótono martes nun ledo domingo ateigado de barullo. Se cadra a aparición da vaca non foi certa, ou si, non importa. En calquera caso, o importante é que un feito sospeitoso de verosimilitude resulte, pola maxia do autor, tan fabulosamente crible. O lector queda aquí engaiolado, convencido, polas frases, polo ritmo, polo estilo fartureiro: pero coas palabras xustas na máis pura teoría de Flaubert. Isto, que é unha constante en toda a obra xornalística de García Márquez, non se aprecia no artigo Viendo llover en Galicia. Por que?
Humildemente penso que este colombiano universal non viu cumprido o seu soño de ollar Galicia como el desexaría. Eran tempos onde a gobernanza do estado trataba de exercer un control férrido sobre a intelectualidade que máis lle puidese interesar (coidado coa preparación do referéndum da OTAN, entre outras cousas que Gregorio Morán conta). Reparen no maxistral artigo de Sánchez Ferlosio: La cultura, ese invento del Gobierno. Vén dicindo Ferlosio que os socialistas cando escoitaban a palabra cultura estendían un cheque en branco ao portador. Pois esa interesada concepción da cultura fixo que o Delegado do Goberno en Galicía recibise a García Márquez con instrucións moi concretas: ti, Gabo, da miña beira non te movas. Se Eduardo Galeano estivese aquí na mesma época, na mesma compaña, quizais nunca poderiamos disfrutar do conto El pintor, ou do relato Sacrílegas. Concluíndo, a García Márquez estragóuselle o punto de partida (creación quimicamente pura, non existe) para deixar algo merecente de si mesmo sobre Galicia. Pode ser que algún día volva, como el dixo: entre galegos nunca se sabe. Pero se de novo lle pedisen escribir algo así, negaríase co pretexto de que está morto.
