Mentres a meirande parte dos habitantes da pel de touro cocen, nós, os vellos galaicos do Monte Medulio, xunto cos cántabros e astures que subxugou Augusto, vivimos nun mundo feliz. Moramos nunha terra doce e tépeda, de brisas oceánicas e augas milagreiras, de néboas fresquiñas e orballos matutinos, cunhas temperaturas que apenas superaron os 30 ºC. Miña filla, vindo esoutro día no AVE de Madrid, escachaba coa risa ao escoitar unha señora (que polo acento era claramente paisana da señora Ayuso) contando gozosa polo móbil que ía “a las térmicas de Orense”.
Pois claro, as termas e as térmicas... Porque, mentres o resto do país convertíase nun forno espantoso (na Figueres de Xirona que está na mesma latitude que Ourense chegaron aos 44ºC, e no Mediterráneo a auga do mar alcanzaba uns sorprendentes e preocupantes 25 ºC) nós tivemos un tempo realmente envexable e delicioso. “Polo Santiago comeza na viña a pintar o bago”.
Xa postos podíamos incluso reclamarlle ao goberno da nación que declare este recanto do noroeste como “Refuxio Térmico Peninsular”, con axudas e subvencións para o sector turístico, para acoller a uns prezos módicos a esa pobre xente que de Madrid cara embaixo o está pasando tan mal, fatal; e xa non digamos no val do Ebro ou do Guadalquivir, que iso debe ser un sen vivir, porque o que non teña aire acondicionado leva un mes sen durmir, e xa se sabe que unha persoa nesas condicións pode facer calquera barbaridade. E, con todo, temos que recoñecer que o clima deste mes (incluso o do pasado xuño) foi realmente estraño, sobre todo na cidade; porque todos sabemos que aquí, cando a calor aperta, tamén é difícil a existencia, e o que pode fuxe presto e veloz camiño de Samil ou Sanxenxo (para os contumaces propoño “Sanginés”, que é máis fino e correcto que “Sangenjo”). Cantas veces -penso eu agora-, naqueles longos e interminables días de garda de incendios, atravesei a cidade baixo o sol abrasador das tres da tarde, camiño dun lugar onde meter algo no bandullo, sen atopar alma humana polas rúas de Auria.
Pois claro... Aínda hai uns días lembraba La Region os terribles incendios de hai un ano. Calor infernal aquel 12 de xullo cando na cidade se batía o récord de temperatura extrema cuns abafantes 44,2ºC. Calores que padecemos non só en xullo senón tamén durante todo o mes de agosto. Ata que por fin as insufribles temperaturas remitiron o primeiro de setembro, cando as fontes estiñaban e nós andabamos fartos de correr detrás dos incendios e dos incendiarios. “En Santiago secan a fontes e arden os montes”.
Foron aquelas temibles condicións, xunto coas treboadas de mediados de mes, o caldo de cultivo perfecto para que se desatara un dos peores días que se recordan: o domingo 17 de xullo en que o lume dun raio que caera na Serra do Eixo camiñou, axudado por un vento furibundo, 16 quilómetros en liña recta, arrasando preto de 11.000 hectáreas (a maior superficie de toda a serie histórica na provincia) e facendo múltiples estragos nos bens das persoas. O mesmo día en que ardía a meirande parte do Parque Natural do Invernadeiro, refuxio de fauna silvestre.
Son estas, as mesmas calores que fan que madure o cereal, porque este ademais de ser o mes do Noso Señor Santiago era tamén o tempo da seitura, o tempo farturento que aseguraba o futuro e o benestar da familia. O tempo en que iamos recoller na eira e na tulla o resultado do esforzo de tantos meses de fatigoso e esforzado labor: “En Santa Mariña o froito na arquiña (18/7)”.
Era o tempo en que os nosos antepasados marchaban segar os inmensos campos da meseta castelá. Traballando de sol a sol na Terra de Campos para mercar un moble que dignificara a casa ou unha ferramenta para a labranza. Comendo un anaco de pan con cebola no silencio catedralicio dunha terra adusta, seca e dura; á sombra do único chopo que punza o monótono, infinito e inalcanzable horizonte dos Campos Góticos de Valladolid, unha paisaxe tan diferente da Terriña que mesmo nos parece doutro planeta. Alí, en Cuenca de Campos, na igrexa de San Xusto que eu ben coñezo pois un meu tío era natural dese pequeno concello, estaba a exposición permanente “Gallegos a Castilla. Segadores en Tierra de Campos”.
“Castellanos de Castilla, orellas de burro branco, que non dades aos galegos, unha hora de descanso”. E Rosalía proclama, sentida, valente e retadora, como ela era: “Castellanos de Castilla! Tratade ben aos galegos! Cando van, van como rosas. Cando veñen, veñen como negros”.
Este era tamén o tempo de mazar o liño; o tempo do tróupele, tróupele; o tempo do troupelear...
