Manuel Rivero: “Montes foi un intelectual que axudou a moita xente”

Sempre comprometido coa comarca, a súa historia e habitantes, Manuel Rivero última un novo traballo de investigación, un libro sobre o banduense Eugenio Montes (1900-1982). Unha figura á cal se achega a través de centos de documentos que revelan a historia do intelectual coñecido pola súa vinculación ca Falanxe e do que lamenta, pouco se sabe máis alá da escultura que ten a carón da igrexa de San Pedro. E quen é Eugenio Montes? Definir a Montes é tarefa difícil, hai moitos Montes na súa ampla historia de vida, o Montes intelectual é o que centra o meu estudo. Se tivera que definir as súas capacidades ou competencias, para min foi unha persoa intelixente, traballadora, creativa, innovadora, constante, disciplinada, ética, con metas claras e cunha memoria privilexiada. Naceu en Vigo no 1900, pero veuse con días para Bande e aquí estivo ata os dez anos que foi a estudiar o bacharelato a Ourense. Nunca perdeu as súas raíces, sempre recordou a Bande con cariño e nostalxia. Como autor, ten moita obra? Foi un autor precoz, completo, amplo e variado, que publicou en numerosos medios, en varios idiomas e comezou moi novo a publicar, a súa creación literaria faise difícil abarcar. Temos a maioría da obra identificada pero aínda queda moita por descubrir, principalmente artigos, prólogos, pregóns, conferencias, tesinas e teses de doutoramento. Era un namorado de Roma, da Grecia clásica e do Romanticismo, temas aos que lle dedicou unha parte moi importante da súa vida e influíron en toda a súa obra. Podo citar “Os tres contos de cegos”, que se desenvolven na nosa terra: o vello mariñeiro toma o sol, o aniño da devesa e coma na parábola de Peter Breughel. E en galego? As primeiras publicacións en galego de Montes (1918-1928), tanto en prosa como en verso, son unha auténticas obras de arte. Montes era un avanzado, foi quen introduciu a corrente ultraista. Eu recomendo que, si teñen oportunidade, lean “Os tres contos” e as súas poesías: Noite, Neve, Margarida que vas para o muíño, Polas corredoiras espidas... Morreu coa tristeza de non volver a publicar en galego. Por que se silenciou a súa obra? Eu penso que o principal motivo foi por a súa vinculación a Falanxe e a defensa do réxime de Franco, sen ter en conta a súa evolución ideolóxica. Outro do intelectuais silenciados que me atopei ao longo desta investigación foi Cándido Fernández Mazas. Como foi a investigación? Levo cerca de ano e medio traballando. Eu achégome a Montes a través das testemuñas orais e dos documentos. Fun na súa busca á Biblioteca Nacional, ao Instituto Cervantes, ao Español de Lingua e Literatura de Lisboa e de Roma, a fundacións e arquivos, as deputación de Ourense e Pontevedra, a Universidade de Salamanca … Analicei centos de documentos, que van a ir no libro que imos publicar como anexos, para que sexan eles os que falen. Que descubriu? Era un home poliédrico, pasou da estrema esquerda -é moi curioso o relato que fai del Rafael Alberti- a candidato do PSOE no 1931 pola provincia de Ourense, e acabou na Falange. Montes sempre foi moi plural na forma de pensar e de relacionarse. Un dos detalles que descubrín ao través do estudio dos arquivos foi como loitou e rehabilitou á persoas: Ernesto Halffter, Otero Pedrayo, Vicente Risco, Felipe Fernández Armesto ou Augusto Asia e a súa primeira muller, Cándido Fernández Mazas e mesmo ao cuñado de Manuel Azaña, Cipriano Rivas Cherif. Pero tense como un dos pais da Falanxe Efectivamente, e ese estigma acompañouno toda a súa vida. Non ten delitos de sangue nin estivo sinalando a ninguén. Eu considero máis joseantoniano. Como falanxista era algo tépedo. En realidade, o Réxime non lle deu ningún cargo importante, eu penso que sempre houbo algo de desconfianza polo seu pasado: estaba separado da súa primeira muller e fora candidato socialista. Trala chegada do movemento, foi director do Instituto Español de Lisboa e despois de Roma. Aí se resumen todos os cargos que lle deu o Réxime. Cando poderemos ler o libro? Pronto, a ver si despois do verán. Foi traballo intenso, satisfactorio, esclarecedor, feito coa base científica, a disciplina investigadora, rigor e liberdade. É o legado que quero deixar a miña terra, a miña xente e ás próximas xeracións. Ten un amplo epistolario, considero que vai ser moi importante ver agrupadas as cartas de Montes en orixinal, a información que nos aportan é marabillosa, mágoa que soamente contemos coas cartas que emitía Montes, salvo as do arquivo de Filgueira e Santalices que gardaban copia. Do seu arquivo, de momento, non apareceu ningunha. Con quen se escribiu? Mantiña correspondencia con Otero Pedrayo, Blanco Amor, Faustino Santalices, Fernández Armesto, Risco, Filgueira Valverde, Cándido Fernández Mazas e o seu pai Nicanor, Álvaro das Casas; Cunqueiro; Ramón Martínez López; Guillermo de Torre; Unamuno e Antonio Tovar. Sabemos que ten que haber correspondencia con Dalí, Lorca e José Antonio Primo de Rivera, porque había unha amizade grande entre eles. Haberá congreso? Si e coincidirá coa presentación do libro “Montes a través dos documentos”.