Ourense e a Coral de Ruada en Spanish Galicia (1922)

A finais do século XIX e principios do XX viaxaron por España unha serie de escritores, xornalistas, fotógrafos, etnógrafos -mulleres e homes- de distintos países co obxecto de coñecer de preto a súa historia, xeografía, arquitectura, arte, costumes e folclore. Froito destas viaxes xurdiron interesantes artigos de prensa, reportaxes, libros e álbumes e coleccións de fotografías. De todos estes viaxeiros, un pequeno grupo atreveuse a visitar Galicia, a pesar de que nesa altura as nosas comunicacións co resto de España eran moi deficientes. Un destes viaxeiros foi Aubrey Fitz Gerald Bell (tradutor, escritor e xornalista inglés, correspondente do xornal conservador londiniense The Morning Post), que publicou en Londres, editado en 1922 por John Lane The Bodley Head LTD., o libro titulado “Spanish Galicia”, no que describe, ao longo de seis capítulos, as súas impresións sobre a viaxe realizada pola nosa comunidade no verán de 1920: I. “The people” (“A xente”); II. “The Country” (“O país”); III.”Lugo”; IV. “[A] Coruña”; V. “Pontevedra”; VI. “Orense” [Ourense]. Contén sete ilustracións distribuídas ao longo do libro: “Galician peasants” (fotografía de labregos galegos); “A caricature by Castelao” (debuxo de Castelao Touros en Santiago); “The blind gaiteiro Eugenio” (cadro de Castelao O gaiteiro cego Eugenio); “A galician kitchen” (debuxo dunha cociña galega de lareira); “El Pórtico de la Gloria” (fotografía do Pórtico da Gloria); “Ruins of Santa Marina” (foto das ruínas da Igrexa de Santa Mariña de Cambados) e “Map of Galicia” (plano encartable de Galicia). Ademais, ofrece catro interesantes apéndices: I. “Mediæval lyrics”, unha escolma de lírica medieval galego-portuguesa; II.”Popular quatrains”, pequena escolma de coplas populares; III. “Modern poems” (nineteenth century), breve escolma de poemas, traducidos ao inglés, de autores do século XIX e IV. “Apartado musical”, coas seguintes partituras: Repinicando, muiñeira de F. R. Núñez, Alalá e Alborada, de Pascual Veiga. Remata o libro cunha extensa bibliografía; un vocabulario galego-inglés de preto de 300 entradas e un glosario con máis de 600 termos. Ao capítulo VI, destinado a Ourense, dedícalle as páxinas 129 a 156, ámbalas dúas incluídas, e comeza cuns versos tirados do libro de poemas “D’o Ermo”, de Antón Noriega Varela: O sol y-o mar á montaña / Moito lle poden querer: / Coroall’o sol a testa / E bícall’o mar os pés. A continuación fai un percorrido pola cidade dende o convento de San Francisco, paseando polas rúas da Estrela, do Olvido, da Primavera, da Amargura, da Paz, as prazas do Anxo e do Correxedor, a rúa do Paxaro, ata chegar aos monumentos máis representativos: a Catedral -coa obrigada visita ao Santo Cristo- as Burgas e a Ponte Vella. Chámalle a atención, durante a camiñada, a sólida cantería dalgunhas casas con escudos de armas en contraste con outras de pallabarro encalado con pinta de esborrallarse en calquera momento. Tamén salienta que, sendo Ourense unha das cidades intelectualmente máis activas de Galicia (fai referencia a Marcelo Macías, Bieito Fernández Alonso e Noriega Varela, que se atopaba destinado de mestre en Trasalba), soamente teña dous xornais e ámbolos dous conservadores. Pero non é soamente a cidade o obxecto do seu interese, senón que percorre toda a provincia, establecendo varias rotas: de Vilanova das infantes ata a fronteira con Portugal; de Ceboliño ata Maceda; de Cudeiro a Cea; de Oseira ao Carballiño e posteriormente ata Ribadavia; de Esgos ata Trives, pasando despois á Rúa de Valdeorras e dende alí a Viana do Bolo e A Gudiña ata chegar a Allariz; de Barra de Miño a Santo Estevo e, seguindo o curso do Sil e do Miño, ata Frieira. É no primeiro capítulo (I. “The people”), dedicado á xente, onde fai referencia ao Coro De Ruada. Na páxina 17 pódese ler, xa traducido: “Neste intre, o mellor gaiteiro é quizais don Perfecto Feijóo, boticario en Pontevedra e Cabaleiro da Orde de Afonso XII, que fixo moito para fundar e revitalizar os coros galegos. Buenos Aires, Madrid e outras cidades déronlle a benvida ao seu coro de Pontevedra, Aires da Terra, ou ao de Ourense, [De] Ruada, e quizais Londres siga o seu exemplo. O señor Feijóo ten moitos traxes e instrumentos de intérpretes galegos. É algo memorable escoitalo a tocar a preciosa alborada (cantiga de amencer), a trepidante muiñeira, ou incluso a riveirana [sic], máis viva (é un tipo de muiñeira), ou escoitar as voces excelentes do Coro [De] Ruada de Ourense, e ver dous deles bailando a muiñeira co seu interminable ritmo circular,...” Como xa quedou reflectido, a viaxe realizouse no verán de 1920, polo que xa se cumpriu, hai uns meses, o centenario da mesma e o próximo ano cumprirase o centenario da publicación da primeira edición de Spanish Galicia. Case seguro que se trata do primeiro libro que fala do Coro De Ruada (téñase en conta que De Ruada fundouse o 5 de outubro de 1918 e fixo a súa presentación o 24 de xuño de 1919). En todo caso, seguro que é o primeiro libro publicado fóra de España e nun idioma distinto do castelán ou do galego que fai referencia a De Ruada. Con posterioridade, en 1923, apareceu unha nova edición en Nova York, editada por Duffield&amp;Company, co mesmo formato, contidos e paxinación. A Editorial Galaxia (colección “Galicia no espello”) publicou en 1994 unha tradución ao galego, realizada por Xosé María Gómez Clemente, de Spanish Galicia baixo o título Galicia vista por un inglés. Nesta edición non figuran as ilustracións nin as partituras do orixinal. Contén, porén, ilustracións realizadas por Teresa Cámara (algunhas delas inspiradas claramente nas orixinais).