Hiperión vén de publicar unha interesante selección de haikus xaponeses -Haikus de amor- nunha edición bilingüe coordinada por Elena Gallego e Seiko Ota, ambas as dúas boas coñecedoras da literatura nipoa.
O haiku é un poema breve, que consta de tres liñas. Tradicionalmente esta composición contiña unha referencia directa ou indirecta á natureza, mais, dado o interese que estes pequenos textos poéticos teñen suscitado en occidente, moitos dos haikus de autores, por exemplo, hispanoamericanos, como Mario Benedetti -Rincón de haikus, editado en Visor-, non se circunscriben á natureza e adoitan explorar outros temas. O realmente interesante destes microtextos consiste, fundamentalmente, nese exercicio atlético de síntese en que o significado queda suspendido no preciso instante en que o poeta concibe o seu “salto”.
Escribir haikus podería moi ben ser visto así. Cómpre coller impulso e estirar ben a man. Porque acadar a palabra exacta, a mesma que obsesionaba a Juan Ramón Jiménez -¡Intelijencia, dame/ el nombre exacto de las cosas/ ...que mi palabra sea/ la cosa misma-, redunda na capacidade expresiva do poema. Eis a habilidade estrema que esixe esta construción de apariencia tan sinxela. Daquela, ler un haiku precisa de certa calma para buscar o que se agacha detrás desas palabras, en principio, “inocentes”, que poderían perfectamente non transmitir moito máis alá dunha simple intriga na primeira aproximación. Despois virá a lectura atlética, esa na que xa cómpre saltar.
Posibelmente, cando levemos catro ou cinco haikus, comecemos a notar a vertixe, porque o impulso será maior con cada salto, así é que chegaremos máis e máis arriba. Acadar o punto exacto en que a palabra foi roubada, en pleno voo, para ser escrita, proporcionará o famoso “subidón” de endorfinas, posterior ao adestramento físico. Saber o que se quixo dicir nesas tres liñas ressultará pracenteiro, se é pensar o que nos agrada.
Por todo isto considero un acerto a publicación destes Haikus de amor, que, alén de nos incitar ao devandito “salto”, pode abrirnos as portas á literatura xaponesa, especialmente singular e delicada. Pode comprobarse isto, por exemplo, neste haiku de Yossa Buson, certamente precioso. “Profunda melancolía./ El peine de mi esposa difunta/ en la alcoba he pisado”. Penso que me impresionou este haiku, porque aínda conservo os lentes de meu pai e concordo co poeta nipón. Coma el, teño moi presente que nos obxectos que sacralizamos perdemos o rastro dos seres que quixemos tanto, porque o significado que nós lle atribuímos é simplemente un tributo á memoria.
Necesitamos recordar. Nesa ollada retrospectiva é onde aparece a pantasma. É pois a presencia da espectralidade o que Yossa Buson capturou no seu “salto”. O impulso tivo de ser ben grande, porque o haiku transmite, sen dúbida, certa vertixe.
