A Real Academia Galega dedicaralle o Día das Letras Galegas de 2021 a Xela Arias, unha das "voces máis destacadas da poesía galega contemporánea". Xela Arias (Sarria, 1962 – Vigo, 2003)) é autora dunha poesía singular, transgresora e comprometida, ademais de destacar no seu labor como editora e tradutora de clásicos universais ao galego.
A academia decidiu homenaxear o próximo ano a súa poesía "singular, transgresora, sincera e comprometida". Xela Arias formou parte dun grupo de poetas aos que a institución pretende recoñecer a través da súa figura: aqueles autores novos que renovaron a lírica en temas, estilo e forma a partir dos primeiros anos dos 80.
A que será a protagonista das Letras Galegas do 2021 "concibía a poesía como unha forma de indagar e cuestionar a orde das cousas, de describir o que se aprende a ocultar", tal e como destaca a RAG nun comunicado.
A procura do `eu` fondo e reflexivo, a afirmación do corpo feminino, a perspectiva de xénero e a procura de novos espazos para a poesía mediante a recitación ou o diálogo da fotografía, a música e a pintura son outros eixos principais de obra da autora sarriá.
Anos 80
Xela Arias publicou os seus primeiros versos en revistas e xornais a inicios dos 80. En 1986, conseguiu ser finalista do premio Losada Diéguez con `Denuncia do equilibrio`, o seu primeiro libro, que anticipou as liñas da poesía dos anos 90. Precisamente, en 1990, lanzou `Tigres coma cabalos`, un volume no que os versos e a fotografía se fusionaban en 24 poemas acompañados de imaxes, a maioría de corpos espidos --entre eles, o seu propio--.
`Darío a diario` (1996), dedicado ao seu fillo, foi o seu terceiro poemario e nel abordou a maternidade desde unha mirada afastada do tradicional. O seu último libro, `Intempériome` (2003), chegou como outro chanzo na súa explotación "para converter a desobediencia e a transgresión" en poesía, segundo explica a RAG.
Todos estes volumes, ademais doutros 62 poemas publicados en revistas e obras colectivas, foron recompilados en 2018 en `Xela Arias. Poesía reunida (1982 - 2004)`, unha edición a cargo da profesora e crítica literaria María Xesús Nogueira.
Coa súa elección como figura das Letras Galegas de 2021, a Real Academia Galega pretende recoñecer tamén "a dimensión pública e comprometida" da súa vida e obra. E é que, máis aló da súa produción literaria, alzou a voz en mobilizacións como as da marea negra do `Prestige` e foi defensora da lingua galega.
Como parte do equipo de Edicións Xerais --onde traballou de 1980 a 1996--, Arias contribuíu a fixar a normativa do idioma cooficial como correctora de estilo e editora. Así mesmo, nos 80 centrou parte da súa carreira en traducir ao galego desde o inglés, o italiano, o portugués e o castelán a autores como Bram Stoker, Roald Dahl, Angela Carter e Gianni Rodari, entre outros, ademais de participar na transcrición ao galego do `Quixote` de Cervantes e de `Dublineses`, de Joyce.
Nos últimos anos da súa vida, tras licenciarse en Filoloxía Hispánica e en Filoloxía Galego-Portuguesa, foi docente nos institutos de Chapela (Redondela), no Álvaro Cunqueiro e Valadares II (Vigo), A Sagriña (A Guarda), Terra de Xallas (Santa Comba), Paralaia (Moaña), Val-Inclán (Pontevedra) e Xelmírez II (Santiago).
Xela Arias será a quinta muller en protagonizar a celebración do 17 de maio, tras Rosalía de Castro --foi a primeira, en 1963--, Francisca Herrera Garrido --1987--, María Mariño --2007-- e María Victoria Moreno --2018--.
