Ignacio Basallo, a materia e a forma

Foto: José Paz Acaba de cumprir setenta anos. Ignacio Basallo (Ourense, 1952) viaxa sempre cun pequeno caderno no peto, no que debuxa, como se foran viñetas, minúsculos bocetos. Esa tarefa, que podería ser considerada como o traslado ao papel da idea previa do escultor antes de transformala en materia é realmente unha obra en si mesma e fala moito deste artista minucioso, que converte en forma expresiva calquera tipo de material, as veces froito da reciclaxe, e outras da transformación dun utensilio común, nunha peza conceptual. Académico na Real de Bellas Artes de Galicia, formouse na escola de Artes e Oficios de Ourense e en diferentes centros académicos como a Escola de Belas Artes de Madrid e a Escola Masana de Barcelona. CAL FOI A SÚA INFLUENCIA PRIMIXENIA, A QUE O CHAMOU POLO CAMIÑO DA ESCULTURA? Foi a convivencia co meu pai, pola súa maneira de reciclar materiais, de facer ferramentas, mesmo por usar ferramentas súas sendo pequeno. ERA ARTESÁN, FACÍA FERRAMENTAS POR OFICIO? Non. Facía ferramentas por necesidade. O meu pai, que era dunha familia de once fillos e naceu no 1916 viviu esa época na que había que aproveitar todo, había que aprender de todo, dende a facer uns zocos duns zapatos, a coser, a arranxar unha ferramenta. Esa época na que o que se podía facer, reconstruír ou reciclar non había que mercalo. E iso era moi importante nunha economía agraria, como a que vivía en Cambeo. Aprendías a podar, e logo tamén a aproveitar as pólas da poda para darlle outros usos. Eso foi algo que me quedou moi marcado e aínda agora algúns dos meus traballos están feitos con ese tipo de restos de poda. O SEU PRIMEIRO MATERIAL? Foi a madeira. Meu pai estaba de encargado nunha fábrica de molduras, e foi o primeiro material que tiven o meu alcance. ASÍ OS SEUS COMEZOS TEÑEN UNHA INSPIRACIÓN MOI ETNOGRÁFICA, DE OFICIOS, FERRAMENTAS... Si. Era o que tiña o meu arredor. Logo xa entrei en contacto co arte máis formal ou oficial, adaptando as túas destrezas. Logo fun a Escola de Artes e Oficios, animado por Buciños, quen me insistía que fora a estudar Belas Artes. QUE RECORDOS TEN DA SÚA ETAPA FORMATIVA, FÓRA DE OURENSE? A máis importante, para min, foi a da Escola Massana, de Barcelona. Alí estiven un ano. Era una escola menos formal e academicista que a de Belas Artes e fixen un curso no que tocabas todas as especialidades, unha maneira de entrar en contacto con diferentes técnicas e materiais para logo escoller o camiño polo que ir. Ademais desa aprendizaxe, a estadía en Barcelona aportábache outro non menos importante, que era abrirte a ideas e cousas moi diferentes das que podías atopar aquí en Ourense. Falamos dos primeiros anos setenta, e organizábanse “happening”, vías obras de teatro diferentes... en fin, que saías de Ourense con dezaoito anos, no Shanghai a Barcelona, que tardaba un día enteiro e a súa noite, e ías a outro mundo. Era unha viaxe de extremo a extremo, non so no xeográfico, tamén no cultural e social. CANDO DECIDE REGRESAR? Saíra para superar a escaseza de Ourense, económica, cultural, etcétera e ao final tes que te refuxiar na supervivencia. Facer amigos que non coñeces cos que compartir os gastos, malvivindo para ter ao teu alcance cousas que aquí non había, pero ó final moitas desas cousas estaban aí pero non ao teu alcance porque non tes o poder adquisitivo para achegarte a elas. Algo que pasa a moitos mozos cando saen ao estranxeiro e comproban que para mal vivir alí, é mellor malvivir aquí. Polo menos, a vida é máis barata. E así volvín. COMO FOI A SÚA PRIMEIRA EXPOSICIÓN? Foi aquí en Ourense, hai cincuenta anos, máis ou menos. Creo que fora a finais de 1971. Na Torre, alí onde estaba o Ateneo. Fixera un catálogo na librería Tanco, que daquela tiña imprenta na parte de atrás e firmara como Iñaqui Basallo. Eran obras feitas en barro, influencia de Arturo Baltar que era naquel momento a gran referencia en Ourense. Pero, claro, estaba ben como comezo, pero eu non quería facer o mesmo que Baltar, porque el xa o facía moi ben e non ía a melloralo. VOLVENDO ÓS MATERIAIS, COMO CHEGOU A ESE ENCONTRO CON MATERIAIS TAN HETEROXÉNEOS? Cando comezas coa escultura, comezas cos materiais clásicos: madeira, a pedra... No meu caso a indagación foi máis aló, do que é o material en si. Foi á natureza do material. Na busca de novos usos a materiais xa empregados con outros fins. Esa reciclaxe, a reutilización que viña da idea do meu pai cando non era unha cuestión filosófica senón de pura necesidade. No material buscas o volume, a tridimensionalidade, xa que en moitas ocasión, o que importa é a forma, xa non é importante que a peza sexa maciza. Ao contrario. A partires deses materiais vas buscando unha identidade que che leva ao ten propio camiño. Porque, e isa e outra cuestión, a universalidade da arte pódese lograr dende unha visión localista, traballando dende Ourense. E HAI DIÁLOGO ENTRE OS MATERIAIS E AS IDEAS QUE LOGO SON TRANSFORMADAS EN PEZAS? A clave, dende o meu punto de vista está en desenvolver o teu propio universo. A partires de aí, ven a necesidade de materializar esos elementos e utilizas os materiais que tes a man. Así como cando comezas, existe esa curiosidade por coñecer o traballo doutros artistas, saber por ónde van os tiros da creación artística, abrir os ollos a todo o mundo, a medida que te vas facendo maior, vas facendo xustamente todo o contrario. Para que a túa faceta creativa non se vexa influida por terceiros. PREFIRE O TRABALLO CEN POR CEN CREATIVO O OS ENCARGOS? A día de hoxe os encargos cada vez son menos. Aquela época dourada dos anos oitenta, noventa, incluso primeiros anos deste siglo nos que existían entidades como as caixas de aforro, e as institucións públicas e privadas apostaban pola arte, é historia. E DIFÍCIL SER UN ARTISTA INDEPENDENTE? A arte sempre é dependente. Porque dependes dun mercado, para poder vivir del. Esto e así dende sempre. Velazquez dependía do rei, pensa no compositor que depende do noble que lle encarga as obras, outro depende da igrexa… A dependencia do mecenazgo, dos encargos, é algo que forma parte inherente da propia creación artística. ENTRE BUCIÑOS E VOSTEDE HAY TRECE ANOS DE DIFERENCIA DE IDADE E ARTISTAS COMO ACISCLO, RIVAS, CID, HAY ESPÍRITU DE XERACIÓN? Hay moito respeto e afecto entre nós. Pero cada un ten o seu propio camiño. Eu coincido con Acisclo na Academia de Belas Artes, con Buciños, menos porque el xa é supernumerario, pero teño un gran respeto por el e foi moi bo conmigo cando comenzaba.