Morto pola patria

Ninguén como Javier Cercas, e sabe e pode escribir doutra maneira, esa espléndida película chamada “El autor” ten como base ficción cerquiana chamada “El móvil”, para facer novelas que se nutran da realidade, inmediata ou histórica. De feito o seu libro sobre o tejerazo, “Anatomía de un instante”, se cadra é a mellor achega sobre aquela astracanada. Mais a obra que lle deu máis aire ao escritor de Ibahernando, transplantado a Cataluña, é -lástima fora- “Soldados de Salamina”, levada ao cinema por David Trueba. Quen algo xoga no libro que teño diante miña, na edición, moi recomendable, de peto. E Trueba aparece a conto de acompañar a Cercas a Ibahernando, por mor de filmar unha entrevista do escritor cun suxeito alcumado “El Pelaor”, amigo que fora de Manuel Mena, tío avó de Javier Cercas, quen morrera en 1938, na Batalla do Ebro, encadrado nos “Tiradores de Ifni” como alférez provisional. Cercas artella un retábulo memorable onde todos falan Ben entendido que Cercas non quería escribir este libro, por tratar de novo a guerra civil, por ser un parente seu, por tratarse dun combatente do bando, o franquista, menos favorecido pola opinión “comme il faut”. Diso, das dúbidas, trata tamén este libro dalgunha maneira “total”, que vai acompañado da lectura da “Iliada”, e non por casualidade. O “kalos thanatos”, a morte fermosa dos gregos é un mantra que rola polas páxinas dun libro que ten moito de docudrama pero moito máis aínda de “vademécum” para quen desexe saber da inutilidade das guerras e do sabor acedo das heroicidades (sen que teña que ver, que tampouco, co descrédito do héroe, de Borges, que dera unha brillante e arácnida película de Bertolucci). Desta maneira Javier Cercas, detective como poucos (deica chegar á vila onde morrera Manuel Mena), artella un retábulo memorable, onde todos falan ordenadamente, sen se roubar a palabra. Sempre a pantasma daquela guerra fratricida, as peores, pairando no que fica en pé, cada vez menos, dos habitantes de Ibahernando. Ao que Cercas volve unha e outra vez. Aínda que non queira. Como lle pasaba a Manuel Mena. E é que un é, dise aquí, de onde se bicou por vez e se ollou o primeiro western, “Os catro fillos de Katie Elder” para o caso. E é que esta historia ten moito de película do Oeste. E que ben.