Xosé Cid, tallar metáforas

Foto: Xesús Fariñas Xosé Cid (San Cibrao, 1946) é o paradigma do escultor autodidacta que percorreu un longo e solitario camiño no que aprendeu a dominar os materiais, madeira, pedra, mármore, barro, bronce, ate convertelos en formas de expresión das súas ideas e da súa visión do seu tempo e da súa terra. QUE CAMIÑO PERCORREU PARA CHEGAR A SER ESCULTOR? Nacín nun pequeno pobo do Val da Rabeda, que se chama Calvos. Alí, lémbroo moi ben, no había luz eléctrica, nin libros. No chegaban os coches. Cando cumprín once anos, meus pais dixeron que tiña que aprender oficio. Non me preguntaron que quería facer nin en que quería traballar. Un primo do meu pai díxolle: “Os tallistas ganan moitos cartos”. “Pois que sexa tallista”, respondeulle o meu pai. E así foi como empecei a traballar como aprendiz de tallista en Ourense. TIVO QUE SER UN GRAN CAMBIO PARA VOSTEDE. Tremendo. Non é como agora. Calquera que baixe dunha aldea, por moi lonxe que sexa da cidade, non se vai sentir diferente. Para min foi un cambio brutal. Notábame totalmente distinto. Lembro que cando cheguei a Ourense vía xogar os nenos na rúa. E cando me vían dicían, “mira un aldeán”. Empecei facendo tallas de madeira, daquela levábanse moito nos mobles. O que máis me gustaba era facer tallas de cabezas de guerreiros. E fun a aprender a facelas cun tallista que había no barrio da Ponte. CANTO TEMPO FOI APRENDIZ? Cando decateime de que as miñas tallas ían directamente ao taller onde montaban os mobles, pensei que era o momento de servilas eu mesmo e púxenme a traballar pola miña conta. Tiña catorce anos. A SÚA FOI UNHA TRAXECTORIA TOTALMENTE AUTODIDACTA. COMO SE FORMA UN ESCULTOR POR ESE VIEIRO? Totalmente autodidacta. O derradeiro coche de liña para o meu pobo era as seis da tarde, polo que non podía ir nin a Escola de Artes e Oficios. O primeiro escultor que coñecín foi nunha librería na que entrara para comprar un bloc de debuxo. Mirei un libriño pequeno cunha escultura na portada que me chamou moito a atención. Lin: “Rodin”. “¿Quen será?”, pensei. Foi o primeiro libro que merquei e Rodin o primeiro escultor que coñecín. LEMBRA O SEU PRIMEIRO TRABALLO COMO ESCULTOR? Foi unha cornucopia que me encargara un médico de Madrid. Non sei como o souberon na redacción da Región, pero viñeron a facerme unha entrevista. Tiña dezasete anos. E, claro, verme de repente no periódico... E cos cartos que gañei, collín o expreso pola noite e fun a Madrid para ver o Museo do Prado. E aquelo cambiou a miña mente. Cando volvín, decidín montar un taller en Mesón de Calvos, na mesma carretera, que daquela era a 525 a que saía para Madrid, e xa deixei a talla pola escultura. Poñía as pezas fóra e as veces paraba algún coche e mercábanme algunhas cousas. COMO CHEGOU A SÚA PRIMEIRA EXPOSICIÓN? Foi no Museo Arqueolóxico de Ourense, en 1969. Daquela era a única sala que había para expoñer. Lembro as súas portas, enormes. E parecía que no cabía por elas, do grande que me sentía pola ilusión de aquel momento. Estaba de director do Museo Jesús Ferro Couselo. Un home pequeno pero unha grandísima persoa. E a partires de aí comecei a expoñer por Galicia adiante. E O PRIMEIRO GRAN ENCARGO? Precisamente, nunha exposición que fixera na sala da Caixa de Aforros de Santiago, no ano 1973. Alí apareceu unha comisión que me encargou o monumento ó afiador, que hoxe está na Rosaleda en Santiago. ¡E menuda comisión! Estaba formada por Sixto Seco, Fernández Albor, García Sabell, Francisco Puy e Vázquez Hermida. Para min foi moi importante, porque non coñecía a esta xente nin tiña relación con ninguén que me achegase a eles. Non solo confiaron en min. Ademais déranme un diñeiro adiantado para que puidera comezar a traballar. A partires de aí, empezaron a falar de min nos periódicos, nas radios e comezaron os encargos. NA DÉCADA DE 1960 XURDEN OS ARTISTAS NACIDOS ENTRE 1937 EN 1946: XAIME QUESADA, MANUEL BUCIÑOS, ACISCLO MANZANO... XOSÉ CID HAI ESPÍRITO DE XERACIÓN?, DE GRUPO? Hai contacto, relación, mesmo amizade. Hai aspectos que nos unen, no plano reivindicativo, no afectivo, etcétera. Pero como grupo artístico diría que predomina o carácter individualista. Cada artista ten o seu propio espazo, somos individualidades. NO SEU TRABALLO HAI UNHA TENDENCIA NA QUE A FIGURACIÓN VAI MUDANDO HACIA A ABSTRACCIÓN. POR QUE? Creo que é unha evolución natural. Comézase por un traballo máis figurativo, máis realista que tende a abstracción, na procura de amosar o aspecto máis esencial. A medida que avanzas, tes que arriscar. Repetir sempre as mesmas maneiras é algo que non desperta en min ningún interese. MADEIRA, PEDRA, MÁRMORE, BRONCE… COMO ESCOLLE O MATERIAL NO QUE PLASMA UNHA OBRA? Primeiro está a idea. Todo é sentimento, todo é emoción, pero logo o que importa é a idea. A técnica pasa a segundo plano. A partir da idea se escolle a técnica e o soporte sobre o que se traballa. Pero antes que a técnica e incluso máis importante que a técnica, está a idea. Se tivera que escoller entre creatividade e técnica, quedaríame coa creatividade. Agora ben, se as dúas van unidas, moito mellor. ALGUNHA VEZ SUCEDE Ó CONTRARIO, QUE É O PROPIO MATERIAL O QUE INVITA A FACER UNHA OBRA? PENSO, POR EXEMPLO, NUN TRONCO DE MADEIRA DUNHA ÁRBORE CAÍDO QUE ATOPA NALGÚN LUGAR ¿PODE CHEGAR A INSPIRARLLE UNHA OBRA? Moitas veces sucede eso. O material pode suxerir. E de feito, salvo que sexa un encargo que requira algo concreto para facer unha obra, penso por exemplo en pedra ou mármore, o que me gusta é ir polas canteiras, andar encima dos bloques, buscando. NESA BÚSQUEDA MÓVESE MOITO? A PEDRA PARECE DE AQUÍ, DE DONDE É O MÁRMORE? De Estremoz, en Portugal, que ten un dos mellores mármores. ADEMAIS DESAS ESCAPADAS PARA VISITAR CANTEIRAS, COMO ORGANIZA O SEU TRABALLO? MÁRCASE UNHA XORNADA TODOS OS DÍAS? DEPENDE DA INSPIRACIÓN? A disciplina da xornada diaria de traballo é algo que manteño dende sempre. Aquí, no meu obradoiro, sexa diante dun boceto o xa co material, ou na fundición, se teño que facer unha peza de bronce. Teño a sorte de poder traballar calquera material no meu taller e desenvolver todo o proceso, no caso das obras de bronce non teño que recurrir a unha fundición allea. Pero si. Traballo cada día. Ben é certo que xa non fago xornadas tan longas como cando era máis novo, porque aidan que de cabeza síntome igual de novo, un xa ten a súa idade, así que traballo a diario pero máis pausadamente.