La zona de interés de Jonathan Glazer é unha libre adaptación da novela de Martin Amis. Foi o Gran Premio do Xurado no último festival de Cannes, leva un tempo na carteleira e podería dar unha sorpresa aos Premios Óscar que se celebran esta fin de semana.
Glazer constrúe unha obra sobre o holocausto desde un ousado e orixinal punto de vista, sen recurrir á violencia ou ao melodrama. Pon en antagonismo dúas realidades onde só unha é visible. Na que podemos ver, asistimos a unha serie de escenas cotiás – excursións ao lago, traballos de xardinería, comidas, etc– dunha familia que vive ao outro lado do muro do campo de exterminio de Auschwitz. As situacións son retratadas friamente e con cores vívidos, como nun documental hiperrealista sobre a natureza onde non hai espazo para a subxectividade. Logo está o fora de campo que nunca chegamos a ver, pero sí, a imaxinar. Ese “outro mundo” doutro lado do muro, que non o miramos, distinguímolo a través dun off arrepiante de disparos e gritos sempre presente e tamén por tres pantallas monocromo - unha negra, unha branca e unha vermella - que aparecen en tres momentos diferentes do filme. Os dous minutos de pantalla negra despois do título son moi suxerintes. A ausencia de imaxe, que é a elección máis extrema por parte dun cineasta, é a declaración expresa de Jonathan Glazer de facer tabula rasa da súa mirada, e igualmente das anteriores, sobre o holocausto. Antes de retirar a tapa do obxectivo da cámara, formula unha pregunta primaria e fundamental: é posible representar o irrepresentable? E aínda: é posible volver ao holocausto despois dun puñado de películas que, na maioría dos casos, converteron a traxedia en entretemento?
Por isto Glazer decide contar o próximo, o coñecido, o codián. Quere centrarse en algo aparentemente sen interese pero que é causa directa da traxedia que está a ocorrer no fora de campo. Así describe en planos fixos e xerais un mundo de individuos que actúa dentro dun sistema de regras mentres cumpre xestos sinxelos, recoñecibles e aparentemente inocentes. Un grupo de persoas que executan unhas obrigacións sen reflexionar sobre as consecuencias, totalmente inconscientes do abismo que está a ao seu carón. O comandante responsable do campo e pai de familia recorda a descrición que Hannah Arendt fixo de Eichmann: “o simple burócrata que complia ordenes sen reflexionar sobre as súas consecuencias. Para Eichmann, todo era realizado con celo e eficiencia, e e non había nel un sentimento de ‘ben’ ou ‘mal’ nos seus actos”. O actor Christian Friedel - aínda que ten moi pouco primeiros planos así como o resto dos actores - consegue vestir o seu personaxe dunha insólita áurea de mediocridade. A súa muller, interpretada por Sandra Huller, demostra ser orgullosa polo seu status social, cumprindo con metodicidad cos deberes que todos se esperaran dela: educar os fillos, organizar as tarefas domésticas e manter o xardín, mentres soña volver a viaxar co marido de vacacións a Italia.
A banda sonora vai afinando co off xerando un universo sonoro insoportable dentro deste universo eficiente e aparentemente idílico.
Na brecha espazo-temporal que constrúe o director no final, dámonos conta de como o perigo da “banalidade do mal” segue vixente. De como as costumes, os simples actos cotiás e repetitivos que nos permiten estar no mundo, poden facernos insensibles ao verdadeiro horror que, a vez, está ben visible detrás dun simple cristal.
