Emilio Novoa e as telecomunicacións

O recente nomeamento do novo presidente da axencia EFE (á fronte da cal xa estivo noutrora o ourensán Alfonso Sobrado Palomares) e a interdependencia dos imprescindibles teletipos dos que tanto precisou durante tanto tempo o intercambio de información, fíxome acordar deste “orensano de cuna y gallego de corazón”, que exerceu un papel fundamental no desenvolvemento das redes de comunicación dende a primeira promoción de enxeñeiros de telecomunicacións da que el formou parte. Non é a primeira vez que se volve protagonista desta páxina algún ou algunha ourensá que destacaron como pioneiros no ámbito da tecnoloxía en xeral e da enxeñería en particular. No caso de Emilio Novoa González, os primeiros pasos hai que procuralos no mes de febreiro de 1895, “en la calle Hospicio” da capital, onde vivía “el prestigioso telegrafista Emilio Novoa de la Vega”, valdeorrres de nacemento e “jefe de reparaciones” naquel momento, das liñas de comunicación telegráficas de Ourense e da Coruña, despois de ter estado destinado no pequeno concello de As Nogais, onde coñecera e formalizara matrimonio coa filla do médico de Doncos, daquel municipio lugués, Amalia González. Non só pola evidente influencia profesional de seu pai, senón pola vella tradición familiar relacionada coa cultura e o coñecemento (dun xeito especial a da rama valdeorresa, na cal o seu bisavó Toribio de la Vega chegou a contar cunha exclusiva biblioteca entre cuxos libros se atopaba, seica, unha primeira edición de “Don Quijote de la Mancha”), era evidente que o futuro de Emilio Novoa fillo ía estar ligado a algunha profesión pioneira. Aínda que sexa descoñecido en Ourense, disto dá conta con profusión a enxeñeira Olga Pérez Sanjuán nunha biografía próxima ás cincocentas páxinas que calquera pode consultar integramente na rede e onde poderá ler que “este ingeniero de Telecomunicación de la primera promoción y posteriormente aparejador, licenciado en Derecho, doctor en Derecho, doctor en Telecomunicación, impulsó la profesión de ingeniero de Telecomunicación y las telecomunicaciones, en general, desde todos los ámbitos en los que intervino”. Iniciados os estudos, pois, no instituto ourensán, con só 18 anos aprobou as oposicións como funcionario do Corpo de Telégrafos, comezando aí unha carreira cara o coñecemento que o leuvou a licenciarse como enxeñeiro en 1916. Abonda con coñecer o título no que apoiou esa primeira licenciatura, “El magnetismo terrestre y el campo electromagnético del Sol”, para supoñer que os horizontes de Emilio Novoa eran altos e abertos. Tan abertos que cando o asaltou a posibilidade sumarse á xestión política, que non o dubidou, aparcando temporalmente as telecomunicacións e incluso a súa recente entrada como supernumerario na Compañía Telefónica, e aceptando, primeiro o cargo de gobernador civil de Álava, da man do Partido Republicano Radical de Lerroux, e despois o da Coruña, onde lle foi entregada a primeira medalla de recoñecemento das seis que atesourou ó longo da súa vida. Neste caso foi a da Orde da República, polo seu labor como gobernador desa provincia. Pero a Guerra Civil e as circunstancias nas que con ela se atopou no Madrid de xullo de 1936, supuxeron -coma en tantos e tantos casos- un punto de inflexión na súa traxectoria profesional e docente e un afastamento definitivo da actividade política. En 1942 regresa á docencia na Escola Oficial de Telecomunicación, onde chega a director, traballa na posta en marcha da rede de Télex do Estado e faise cargo da xefatura dos servizos xerais da telecomunicacións, ascende a catedrático e dun xeito paralelo -coma nunha vida vivida a carón- desenvolve unha intensa actividade como avogado e como divulgador científico na revista “Blanco y Negro”, publicando ducias de libros e centos de artigos que mesturan as súas duas paixóns: O Dereito e as Telecomunicacións. Casado con dúas irmás, a súa relación con Ourense non superou as visitas ocasionais Portada da biografía de Emilio Novoa Sería difícil de entender a extensa biografía de Emilio Novoa González, tanto no aspecto profesional como no familiar, sen deterse na que protagonizou anteriormente e lle serviu de espello no que mirarse, o valdeorrés Emilio Novoa de la Vega, seu pai. Como xa sinalei ó principio, se pioneiro foi o fillo no sector das telecomunicacións, máis pioneiro aínda o foi antes -na telegrafía- o pai. Un pai que con dezasete anos (1869) accede ó Corpo de Telégrafos, percorrendo diversas localidades de Galicia, despois dunha primeira estadía en Cataluña, e que o levan ocasionalmente a Ourense nos anos finais do século XIX cando o neno Emilio chega ó mundo. Placa na casa madrileña onde viviu. É dicir, aínda que valdeorrés de nacemento e con raíces familiares en Punxín, o feito de que a súa relación coa capital tan só fose por motivo do destino profesional, cando Emilio fillo abandonou a cidade para estudar en Madrid e seu pai encarou outros destinos, Ourense pasou a un plano residual nas referencias familiares. En Madrid, Emilio coñece a Asunción Sánchez Balbacil, unha moza con orixes familiares en Alcalá de Henares, que vivía a carón da pensión na que Emilio residía e coa que casa en 1917. Con ela ten dous fillos e unha filla e con ela comparte residencia matrimonial coa única irmá de Asunción, María. Unha gripe mal curada dexenerou nunha pleuresía e cando aínda no chegara ós 34 anos, Emilio queda viúvo e cunha situación familiar, cando menos delicada, ós ollos da sociedade de finais dos anos vinte, compartindo casa coa súa cuñada e con tres fillos de 7, 9 e 10 anos, de tal xeito que un tío franciscano que tiña María recoméndalles que formalicen a relación, cousa que fan sen deixar pasar moito tempo dende o falecemento de Asunción, pois esta morre en xaneiro de 1929 e no mes de xullo domesmo o cuñado de María pasaba a ser, por oficio relixioso, marido e os tres fillos da súa irmá, fillastros ós que criou coma unha nai. Emilio xubilouse en 1965, cando chegou ós 70 anos, despois de xubilado, aínda dirixiu as tres escolas oficiais de enxeñería de Madrid, cidade na que se conserva unha casa no barrio de Salamanca, cunha placa que di que alí residiu un “pionero de la Telegrafía, la Telefonía y el Télex en España”.