Podemos, da man do profesor Xesús González Gómez no seu artigo “Breves notas sobre os xudeus na literatura galega contemporánea”, ver como autores anteriores e posteriores a Risco facían afirmacións que resultan terribles. No primeiro discurso público en galego, en 1891, Murguía dixo en Tui: “Pensemos que n’en balde temos en Galicia os restos daquel celeste guerreiro, enemigo da xente de Mahoma. Homes europeos, homes de Cristo, a victoria está por nós. Os homes do Korán, os semitas que inda erran como sombras polas terras de España, sóio importan porque son un perigro e un estorbo”. Isto era habitual nese tempo e nós hoxe debemos pór a lóxica distancia. Murguía falaba, iso si, de musulmáns e xudeus, semitas todos.
A cuestión da actitude de Castelao foi tratada polo profesor Craig Peterson nun artigo titulado “Delito e pecado. Castelao, Galicia e o antisemitismo” (Grial 202) onde lembra frases, tamén, terribles. En 1947, indo a América, escribe: “Este barco ven cangado de xudeus. Son os que acapararon as prazas, corrompendo con diñeiro aos axentes consulares e aos empregados da compañía de Navegación (...) No barco, como en todas partes, gañaron a antipatía de todos os non xudeus. Lástima grande que os demócratas sinceiros empecen a odiar aos xudeus, porque pol-o camiño que van chegarán a coincidir con Hitler. A culpa é dos propios xudeus”.
Xa antes, en 1921 escribía en ANT outro disparate: ”O rexurdimento das nacionalidades é un feito e os mesmos xudíos, sostendo co-a sua intelixencia e os seus cartos, o internacionalismo non fan senon defenderen a sua raza, o seu territorio. Os xudíos son os únecos nemigos verdadeiros do nacionalismo. Por iso cando un xudío se chama nacionalista é preciso ollalo con certa desconfianza, pois tod’o mundo sabe que os xudíos endexamais traballaron, e ben pode calquera xudío ocultar o seu internacionalismo pol-a comenencia de vivir dos nacionalistas”.
Otero escorregou por este mesmo camiño, e en circunstancias aínda máis duras. En 1948, aos dez días de comezada a guerra lanzada polos árabes contra o nacente estado de Israel, escribía en La Noche; “Sabemos de xentes que teñen medo ás noticias de Palestina e fuxen delas, o que non lles tolle a cavilazón… Na terra por eiscelenza saudosa do amor e da door, no punto de inxerto da historia eterna, na historia temporal quérese estabrecer unha alquiratada abstracción. É cruel, xiadamente intelixente, a idea dun Estadio xudío. A cienza, o método, a mestría sobre o tempo, as palancas do diñeiro, fan máis duros os ollos dos lapidadores de Santos (…). E pénsase hoxe como os árabes bombardeando os campamentos xudeus, fan oficio de Templarios. E que máis dun esguío xefe de oásis, no seu auto, no seu avión ou no seu camello obedece sin se decatar, ó mandado de Godofredo ou de Ricardo Corazón de León”.
Esas expresión de “duros ollos de lapidadores de santos” ou a idea de os árabes faceren “oficio de Templarios”, condúcennos a ese cristianismo tradicional que se estendeu militante antixudeu, ata ben entrado o XX. O Papa Pío X dicía a comezos do XX “Non podemos evitar que os xudeus vaian a Xerusalén, pero nunca poderemos sancionalo... Os xudeus non recoñeceron ao noso Señor, polo tanto nós non podemos recoñecer o pobo xudeu”.
Eduardo Morerias, bo poeta, aínda dicía en 1970 , “Ás vegadas, eu fago na miña cova ofrendas sentimentáis in memoriam do III Reich. O que morréu, morréu. Pero…(...) Hai hoxe na Europa Occidental, unha raza de amos e unha chea de escravos que van co saco ao lombo, poñerse en ringleira na porta da cociña por si cai o maná. (...) Europa saíu do racismo nazi para cair aferrollada nos vencellos do diñeiro xudeo internacional”. En fin. Si. Hai un problema.
