Acaso inflúa non pouco o feito de que, falando de bandeiras, nós teñamos dúas, a da franxa azul celeste posta enriba dun pano branco e máis a branca coa custodia propia de vello reino de Galicia. Pero non só esas dúas, as legais e aprobadas en trámite parlamentario polos lexítimos representantes dos cidadáns galegos, porque ter temos algunha máis; por exemplo, a branca coa franxa azul e a estrela roxa de cinco puntas que flamea tanto ou máis ca outra. Pero a cousa non para aí.
Tamén temos a española, que antes se chamaba “roja y gualda”, a mesma que levaba un aguia e agora leva un escudo, díselle marela e roxa e nalgunhas oportunidades, con idénticos e patrióticos afáns, se lle substitúe unha franxa roxa, a inferior, por outra mourada e castelá -a do pendón de Castela-, conste, que, neste caso e polo que se ve, non ten nada de imperialismo centralista porque, disque, o republicanismo non o é e non o é en absoluto. Disque.
Cos himnos sucédeme algo semellante ó das bandeiras. De nenos cantabamos el “Cara al sol” e escoitabamos o “Chunda chunda”, así chamado por carecer dunha letra ad hoc; mentres algúns, algo máis avisados, canturrexabamos o que cantaron os soldados do coronel Del Riego o 1 de xaneiro de 1820 cando se levantaron contra el Rei Fernado VII, aquel felón ó que a historia coñece coma “o desexado” coido que non sen certa e verdadeira ironía.
No caso noso, no caso galego, tamén temos varios. Dous legais e parlamentariamente tramitados. O da letra de Pondal que a min moito me aburre (e miren que me pesa e me avergonza e non sei porque teño a desfachatez de confesalo) e máis a Marcha Real do Antigo Reino de Galicia que a min se me ofrece como máis propio e real, máis de nós e máis acorde coa nosa historia. Porén non queda aí a cousa. O poema “Deus fratesque Gallaecia” de Alfredo Brañas, o que comeza dicindo: “Casta dos celtas esperta axiña...”, non sei se é porque mo aprendeu meu pai se polo que é, pero é o que máis me enche o ollo. A Marcha Real e máis solemne, certo, pero o “Deus fratesque” é máis emotivo e cordial e que cada quen o interprete como lle pete.
A verdade sexa dita: pra ser o de hoxe o día que é, ben pouca vergonza teño. Estouno facendo sendo dezasete os días andados deste mes de maio do ano vinte e dous, vírico e viral, do primeiro século do segundo ou terceiro milenio, según opinións e cálculos. Día non laborable no que celebramos as Letras Galegas e xa van cincuenta e nove delas as que veño asistindo, dun xeito ou doutro, mentres contemplo, desacougado, como a miña lingua acada un estatus literario encomiable ó mesmo tempo que, coma lle sucedeu o latín, cada vez se fala menos e se dialectaliza máis de xeito que, á volta duns aniños, non sei cantos, bótenlle os contidos en medio século máis de vida, se é que o mundo non rebenta antes, ha ser subsidiaria do castelán pra entón sen maior nin menor remedio; é dicir, sen remedio ningún.
Ouh, aquel primeiro 17 de maio do 1963! Nese ano e no tal día non chegabamos a media ducia de rapaces os que, baixo o consentidor amparo de Filgueira Valverde, nos agachamos nun aula do vello instituto de Pontevedra, do que el foi director, recitamos poemas en galego, brindamos pola conservación e proliferación da nosa lingua e non as tiñamos todas con nós non fose suceder que ó saír non nos dixesen algo os secuaces do comisario Óscar Montero. Moito cambiou o mundo dende aquel día, moito mudou a nosa fala dende entón, moito mudaron os feitos e os costumes.
Póñome a escribir esta páxina de hoxe coa millor das intencións e, nada máis poñerme a elo, éntrame a noticia, vía Internet, de que no sacral espazo da igrexa pontevedresa de San Francisco, a carón mesmo do panteón no que xace o almirante poeta, o grande Paio Gómez Chariño, foi presentada unha novela dun autor do país moi dado el a narrar, con grande éxito, historias de zombis e outros atroces e arrepiantes espectros, que neste caso se ocupa dunha moza que seica ten que roubar os osos do apóstolo Santiago que, por outra parte, non sei onde centellas ha ir dar con eles posto que sosteño a convicción de que estar non están no lugar no que se afirma que están.
Pra ser o primeiro acto non sagrado que se celebra na igrexa dos franciscanos logo de sete séculos en activo, baixo o amparo celestial e a presenza certa dos osos do almirante poeta, antolláseme non só un paradoxo senón mesmo unha representación certa do que nos está sucedendo, a nós e á nosa historia, a nós e á nosa lingua, a nós e ós nosos literatos; cando non unha descrición certa de por onde se endereita a nosa realidade.
Non serei eu quen lle negue ó autor o dereito a presentar a súa novela alí onde lle pete; por min como se a próxima a presenta na praza de touros de Pontevedra ou se na presentación de onte acordase bailar unha sardana diante do altar maior e do féretro do almirante mentres unha ducia e media de zombis da peña taurina Vintumperio dan chumbaragatos ó seu redor. Mentres os frades llo consintan por min como se quere emular as risas pascuais italianas da idade media e lle da por amosar as súas partes festivas dende o púlpito do lado do evanxeo. Non serei eu quen me alporice por elo. Pero si quen me preguntarei se a empanada mental que me distingue no uso de himnos e bandeiras, de outros usos e costumes variados, non se debera en parte a esta sociedade nosa -da que os participantes no acto de presentación do autor de Cotobade constitúen unha parte elocuente- non se deberá á miña culpa que sempre a pensei medio paranoica e agora comezo albiscala xa coma algo esquizoide, escindida de si mesma, porque comezou a non ser ela mesma dende hai anos contando como ó parecer conta con tanta e celestial apoiatura.
