Creo, pero non estou seguro, que foi Tomás de Aquino quen lle rogou a Deus que o librara das xentes dun só libro. Coido que, se foi el, o faría porque as xentes dun só libro adoitan ser xente dunha soa idea e, tal tipo de xente, adoita á súa vez ser dunha contumacia ou, se o prefiren, dunha teimosía que, unha vez aplicada, pode facer moito dano. Pola súa parte Policarpo, bispo que foi de Esmirna, clamaba a Deus preguntándolle, cun algo de ironía ou cun moito de queixa, que por que o fixera vivir en tempos tan interesantes.
Nós vivimos tempos interesantes; que ninguén teña a mínima dúbida. Poderíase afirmar deles, destes atravesados tempos que vivimos, que mesmo están resultando o abondo interesantes como para que poidamos clamar a Deus cun algo de reproche e, de paso, rogarlle tamén que nos vaia librando (eu diría que na medida do posible, malia que isto poida soar a blasfemia) das persoas dun só libro e, xa que logo dunha soa e repetitiva idea, dunha repetitiva e desoladora idea, que, vistos os antecedentes soe causar, cando non desgrazas, incomodidades varias porque estas son, ás máis das veces, estragadoras da convivencia. A xente dunha soa idea adoita coincidir entre ela sempre nun único desexo: conseguir que calquera outra idea, calquera outro modo de pensar sexa incompatible con ela e, por tanto, debe proceder ó seu aniquilamento.
Joubert, o mesmo Joubert ó que recorremos o outro día, é dicir, mércores pasado, dicía que o fanatismo é unha embriaguez relixiosa ou irrelixiosa, pero sempre unha embriaguez sombría, maligna, furiosa. Neste país, tan tendente sempre a considerar as cousas dende o punto de vista relixioso, como se non houbera a posibilidade facelo dende outros, estamos afeitos a culpar á relixión de non poucos dos nosos males sen nos decatar de que tan relixioso, por exemplo, foi Calvino como Miguel Servet e que, Miguel Servet o foi na mesma medida que o foi Castelio.
A Calvino non lle preocupou nada facer arder na fogueira a xente como Servet. Mandar arder a un semellante en nome de Deus e non no propio simplifica moito as cousas e libera calquera posible sentimento de culpa. A maiores, como se lle ocorre a Servet falar da dobre circulación do sangue polo interior dos corpos dos cristiáns? Matar un home é matar un home. Tal foi a sentenza coa que Castelio sinalou a Calvino o seu terrible proceder.
Vivimos tempos nos que é posible que unha cadea de televisión axude a corroer de xeito determinante a máis ou menos feble consistencia familiar dun feixe de cantantes pra regodeo dos seus telespectadores consumidores de morbo mentres asistimos impávidos a que isto suceda sen que se nos ocorra nin sequera pestanexar.
Tal afán de corroer o tecido social é trasladable ó tecido político en cantidades equivalentes as anteriores. Resulta demoledor de calquera sistema de valores cun mínimo de decencia exixible pola súa normativa. Columnistas antano brillantes escureceron os seus discursos de tal maneira que semellan ser incapaces de falar doutra cousa que non implique o ataque persoal, a demolición programada do líder político considerado oposto ós seus propios ideais. Día tras día, artigo tras artigo, con razón ou sen ela, semellaría que non dispuxesen dun discurso que non sexa o da aniquilación do contrario. Sucede a dereita e a esquerda do espectro político actual e sucede con tal virulencia que as mensaxes nese sentido andan a prender entre a xente dun xeito que non presaxia nada bo. Machado, Don Antonio Machado, podería volver escribir hoxe aquilo de “españolito que vienes al mundo te guarde Dios, una de las dos Españas ha de helarte el corazón”.
Estamos gardándonos os uns dos outros en medida tal que xa evitamos a lectura das reflexións suscitadas polos comentaristas de signos contrarios ós propios sen decatármonos de que, por pura estatística, non sempre o líder propio ha estar no certo e o seu haxiógrafo de quenda en posesión dun medidor que lle permita atinar nos comentarios laudatorios e viceversa. Mentres non sexamos quen de ler “ós de enfronte” coa mesma tranquilidade coa que lemos ós afíns nunca seremos quen de levar nada grande a cabo.
Onde van aqueles anos nos que andabas polo mundo facendo ostentación do teu pasaporte? É que so un pequeno feixe de vellos imos ser quen de recordalos? Durante os primeiros tempos da democracia, pese a que a Transición fose unha transacción, o que resulta evidente e certo é que foron uns anos nos que a convivencia fluíu con serenidade e calma mentres o conxunto da cidadanía vía millorar o seu nivel de vida día a día e con el o facía a común capacidade de convivencia.
Ninguén parece xa acordarse delo pero houbo uns anos nos que a ollada do mundo estivo posta en nós con admiración e respecto véndomos pasar dunha ditadura a unha democracia que agora contemplamos deteriorada en medida desesperanzadora; tan desesperanzadora como os comentarios xurdidos da pluma de demasiados comentaristas dun lado e doutro nos permite comprender e admitir.
Eiquí chegados acaso teñamos que lle dar a razón a Chateaubriand cando di que antes das revolucións os homes superiores morren sendo descoñecidos porque o seu público non deu chegado a tempo e aínda non ten aparecido; logo das revolucións os homes superiores morren abandonados porque o seu público xa se retirou. Acaso o longo e posiblemente lamentable laio que supoñen as consideracións que lles expoño hoxe só sexan as memorias dun vello que non se decata de que o público, ese público ó que se refire Chateaubriand, xa se retirou ou son xa outras as preocupacións nas que se entretén e aquela Transición que os novos non viviron teña sido tan só un espellismos que contemplamos abraiados e felices de xeito que só caiba desexar que a xente que se incorpora á vida sexa quen de emendar aqueles aspectos constitucionais que, tendo axudado a saír da ditadura, constitúen agora un freo que limita as posibilidades de seguir avanzando na democracia que é desexable crer que aínda todos desexamos; porque o certo é que necesitar, necesita emendas.
