Nestes días do outono, por onde a Porta Faxeira de Compostela, aparca unha maquina do tren e un arrecendo a castañas asadas habita as rúas veciñas según este vai espallándose por elas; ás veces hai catro ou cinco persoas, unhas tras doutras, agardando quenda.
Cando a rúa que parte da do Paseo e ascende cara o Campo das Mercedes aínda se chamaba do Capitán Eloi, nesa esquina, tamén había outra máquina do tren. No tempo de outono, neste tempo, tamén o arrecendo era o das castañas. O resto do ano o que tostaban era cacahuetes -nós diciámoslle cacaués- mentres que en Pontevedra dicíanlles manís. Eran cousas que pasaban. Entón dez céntimos de peseta en Ourense eran pra nós un can. En Pontevedra eran chamados, os benditos dez céntimos, un pataco. Son cousas que xa non pasan.
Nunca souben, a ciencia certa, onde comezaba a rúa de José Antonio e remataba a de Calvo Sotelo. E viceversa. Pra min as dúas eran a rúa do Paseo. Ségueno a ser. Son cousas que nos pasan ós humanos. As cousas non son o que son, senón que son o que parecen ser e mesmo o que nós queremos que parezan. Pero ninguén me ha negar que todos íamos dar un par de voltas ó Paseo e ningunha a ningunha das dúas rúas sempre innominadas. As cousas, as veces, son como teñen que ser.
Subindo por Capitán Eloi arriba ías dar onde estaba o Parque de Bombeiros, na Praza das Mercedes. Por ela transitaban as carrozas fúnebres que ían de camiño ó cemiterio de San Francisco arrastradas por tiros de cabalos. Eran ata seis nos casos de portar defuntos de xentes con posibles, os seis ben empenachados con plumas negras que semellaban brotarlles de entre as dúas orellas. Esa medía ducia de equinos reducíase a catro no caso de familias das catalogadas economicamente de medio pelo. A dous, no caso das de recursos, apurados no último minuto, pero xa sen penacho ningún e levando tan só un cura tras da cruz alzada. Logo xa a cousa era máis triste: unha acémila, negra no millor dos casos, tirando dun carro que era tan só unha plataforma enriba da que ía centrada a caixa contendo os restos de quen ocupara o mundo con ben menos fortuna que calquera dos anteriores novos ocupantes do camposantos en cuxa entrada un letreiro advertía de que “el término de la vida aquí lo veis, el del alma según obréis”. Tamén había quen ía a ombros de catro amigos, pero entón pasaban por diante da porta do Colexio Menor no que estabamos internos os que (os trasnos das rotativas) ó converter o outro día no Seminario Menor, convertéronos a Pepe Otero e máis a min e ó resto dos nosos compañeiros, en ex seminaristas. Non pensen os lectores que algunha ilusión non ma faría. Pero falabamos das máquinas que asaban castañas nestes días do outono.
Tamén había unha en Pontevedra, estaba na Praza da Ferrería. N’A Coruña había dúas, unha o comezo da Rúa Real, outra ó final dela, xa mesmo ó pe do Teatro Rosalía. En Allariz non había ningunha, o que había eran mulleres facendo améndoas de pico. Pero tampouco xa non as hai. N’A Coruña segue habendo esas dúas máquinas, en Pontevedra non lles sei. Fun home moi zarandeado, pero xa non o son tanto. Agora viaxo menos.
A outra noite, según saímos de cear nun restaurante da rúa de San Miguel, na esquina que fai esta coa do Paseo, había unha desas máquinas. Arrimei a mao, pero xa non tiña calor algún dentro dela. Na que se chama o se chamou do Cardeal Quevedo, había outra. Outra máis, na antano chamada do Capitán Eloi. E aínda unha cuarta onde estivo a xeadería da Ibense durante tantos e tan recordados anos. Catro máquinas ó longo de todo o Paseo!
Non sei a vostedes pero a min iso fálame moi ben de nós, fálame moi ben de Ourense. Sómoslles así e espero que iso non cambie. Tanto o espero que lles vou confesar un extremo que non sei que lles ha parecer ós politicamente correctos: e se chegara o verao e ás catro máquinas asadoras de castañas fosen cambiadas por carriños daqueles dos xeados, aqueles brancos con altivos doseis, de xeados de fresa e nata, de vainilla e chocolate, debidamente conservados nos seus interiores grazas a unha oportuna protección térmica? Non digo que cada vendedor tivese que preparar a súa mercancía, tampouco os castañeiros teñen máis que preparar o lume e lle facer un corte ás castañas. Os xeadeiros nin xeados de corte terían que facer, tan só de cucurucho; eses haberían ser os seus produtos e estes fabricados en colectividade.
Houbo un tempo no que se afirmou que os clochards de París, abeirados ás pontes do Sena, estaban a soldo do concello por ser considerados unha atracción turística máis das que ofrece a capital gala. Non me estrañaría. Érano. Constituíron, de xeito lamentable, unha atracción máis. Cousas da literatura.
Agora eu imaxínome ó concello dándolles oficio nos veraos a algúns dos nosos cidadáns máis desfavorecidos da fortuna e ás autoridades pertinentes enchendo o Paseo de esculturas que completasen a presenza das de Acisclo e Ramón Conde. Pareceralles unha parvada, pero hai xente que vai a Bilbao por ver o Guggenheim, outras que van a Nova York por ver nas rúas as esculturas de Botero e que terá, digo eu, un gordo de Ramón Conde que non teña unha gorda de Fernando Botero. E viceversa, non vaia ser o caso.
Un día é un día e un peso ben se gasta, que carano! Por onde a Viúva de Lisardo, onde acudiamos os domingos cambiar os cromos de futbolistas, está “A Quimera” de Xaime Quessada. No outro extremo, onde o Parque de San Lázaro, están o monumento de Asorei e outra obra máis do Ramón Conde. Por que non encher as rúas de Ourense de obras dos nosos escultores, de Buciños de Failde e de tantos outros? As rúas de Oviedo, por exemplo, están ateigadas delas, de obras escultóricas, e un pode ir saudando tanto ó ex de Mia Farrow como a calquera outro, ou outra, pero non se me veñen á cabeza neste momento ningún máis deles. Faláballes de Woody Allen, claro. Pero non quería facer un chiste. En fin, quedamos pra outro día.
