A xente (collida así en conxunto, conste) élles medio parviña e coido que é preferible edificar unha casa fermosa, como eu fixen, onde escribir historias e comer ben, que ser fustigado na capital como Helvetius por xente que pertence á corte parlamentaria ou á académica. Como o mais probable é que non podería volver á xente máis razoable, nin ó parlamento menos pedante, nin ós teólogos da cultura menos ridículos, decidín continuar sendo feliz lonxe deles”.
Non mo tomen a mal, pero o paragrafiño anterior, todo el enteiro, malia que a algún lector lle parecese meu, élles da autoría de Voltaire, o réprobo por excelencia. Sucede que onde a tradución de Fernando Savater, feita a partires das Memoires (PUF, París, 1993) indica “castelo” eu, algo máis modesto, cambieino por casa; onde di “representar comedias” servidor optou por escribir historias; onde “París” decidín dicir capital pra poder dar a entender o que o lector ocioso, pero atento, colixirá de contado. Sigo? Si, sigo e remato: onde Voltaire e o citado seu tradutor decidiron citar á Sorbona eu escribín académica. O de “teólogos da cultura”, convertedores da lingua e mailo seu exercicio nunha fe e, a eles e de paso, en expendedores de boa conduta e certificados de comungar con rodas de muíño, cando menos unha vez ó ano e por Pascua florida, non había nin que tocalo. E así o deixei. Unha rosa, é unha rosa, é unha rosa...
O que Voltaire se acorde de Helvetius, no canto de escribir isto que escribiu nas súas “Memoires”, e que eu reproduzo a fin de facerlles perder o tempo ós meus improbables lectores, non debe ser tomado coma unha casualidade ou, o que é peor, coma unha ocorrencia calquera. Claude Adrien Helvetius foilles neto dun alquimista e foi tamén un atento lector de John Locke, o empirista. Recordalo é tanto como dicir que pra el todas as ideas teñen a súa orixe nas sensacións.
Se non me equivoco moito e non lle atribúo a Locke algo que non teña nada que ver con el e a súa estrutura argumental, as sensacións, son tan só afeccións dos sentires. Non sei se isto será moi certo, non teño esa sensación, pero explicar explica algunhas cousas según eu o entendo, claro: entre elas, a conversión da nosa cultura nunha cuestión de fe. Basease moito nos sentimentos e apoiase moito nas sensacións o que explica en gran parte as carencias analíticas que tanto padecemos.
Esta última consideración explicaría, por exemplo, a ex comuñón ditada contra o escritor Caneiro, que vive en Verín e lonxe da corte e da academia, vai tomar os viños co Marilo e algún máis, cruza a Chaves pra comer frango ou bacalhau e bebe viño godello ou verde, según lle apeteza un ou outro, e ignoro se terá pola súa man plantado un horto non que recolleitar leitugas, cenorias, tomates e mesmo cebolas, estas últimas se o grilo ceboleiro non asoma por alí e llas papa enteiras. E mentres todo isto fai vai debullando unha obra literaria seria, convertido nun creador de mundos en moita maior medida que nun “historietista” se me deixan dicilo así, nun mero contador de historias que entreteñen e canalizan o ocio e non dean moito que pensar.
Coincide todo isto coa nova de que o Consello da Cultura presentou, hai xa días, unha iniciativa tendente á proxección internacional de “Galicia, unha cultura por descubrir”, que leva como principais autores na súa primeira entrega a uns cantos premios nacionais de narrativa, non a todos, claro, non vaia ser que nos pasemos. Oxalá ese empeño sirva pra algo.
Mentres todo iso acontece eu vou lendo un libro de Anders Rydell. Editouno Desperta Ferro Ediciones, titulase “Ladrones de libros” e subtitulase “El saqueo nazi de las bibliotecas europeas y la lucha por recuperar la herencia literaria”. Xa poden supoñer de que vai a cousa. No prólogo de Jorge Carrión, este recolle unha afirmación que Susan Sontag deixou escrita no seu ensaio “Agardando a Godot en Saraxevo”. Di nel, a grande renovadora do ensaio feito nos Estados Unidos, que “a cultura en serio é unha expresión da dignidade humana” o que lle vale a Carrión pra sinalar que, no libro que ando a ler e do que xa me permito recomendarlles a súa lectura, “esa dignidade formalizase no seu ritmo narrativo e ensaístico, na alternancia da crónica e a historia, da viaxe particular e a visión de conxunto, do traballo de campo e a erudición”.
Oxalá, como xa lles dixen aí atrás, esa dignidade aplicada ás nosas letras veña formalizada polas disquisicións de Rivas e Novo aplicándose chegada a hora “de afondar na experiencia da paisaxe e da terra como un trazo fundacional da nosa literatura”; na de Casalderrey e Costas á de “amosar como a literatura infantil e xuvenil se revela como un ámbito moi innovador dentro do mercado editorial con xéneros en continua hibridación” e, finalmente na quenda de Fraga, Núñez Seixas e de Toro reflexionando “sobre o papel do pasado, da herdanza e das súas fracturas, a relación entre o espazo público e o privado, o territorio, as orixes e como as evocan as persoas” según moi axeitadamente nos fai saber G.H. que así asina o seu autor a reportaxe que nos da conta de todo isto.
Non é por nada, pero permítanme rematar botando man de como Carrión pon o ramo no seu prólogo. Faino citando a Claudio Magris no seu “O anel de Clarisse” e di así: “Dar forma ó fluír da vida parece unha exixencia moral e contribúe á orde do mundo, a ese equilibrio das cousas que subsiste, según pensaban os gregos, cando a cada cal se lle da o que lle corresponde e cada quen respecta na medida que lle ten sido asignada”. Este libro de Andres Rydell proponse exactamente iso: ordenar un mundo, ser xusto coas persoas e os seus libros, tal e como nolo advirte Carrión. Oxalá que o proxecto do Consello resulte exactamente así. A nosa cultura ben o merece.
