De novo vivimos tempos complicados. Están a volver os vellos fantasmas, aqueles que ciclicamente nos visitan. Se cotexamos as informacións e mailos sentimentos que nos provocan as noticias que nos están a chegar nestes días, dende as lindes de Ucraína, e as comparamos coas que nos describen as que precederon á Primeira Guerra Mundial comparándoas coas que figuran nos impactantes parágrafos que Roger Martin du Gard deixou escritos na súa monumental novela titulada “Os Thibault” veremos a similitude e botarémonos a tremer. Iso no que se refire ó plano internacional. Deberiamos tranquilizármonos?
No referente ó noso e español ámbito non deixan de ser certas as novas que indican que a nosa clase media está moi deteriorada, pero tamén o son as que sinalan que xa non temos un 75% de analfabetismo e mailo nivel de vida que o amparaba como tiñamos no 36. A nosa é hoxe unha sociedade máis homoxénea e moderna do que o era daquela.
Tamén é certo que os nosos militares xa non fan as probas de torsión do seu oficio no norte de África, senón en Europa ou no seo da OTAN e que non é o mesmo andar no medio das kabilas que facelo no medio de compañeiros de armas educados na democracia. Tamén o é, por outra parte, que a nosa xudicatura sexa, en non poucos nin minoritarios casos, un exemplo que entusiasme moito ó resto dos seus colegas europeos.
Certo é, igualmente, que xa pasamos períodos estremecedores e convulsos, proporcionados polo terrorismo dun e doutro signo, crises económicas e mesmo políticas de toda índole que, grazas á presenza nos postos de responsabilidade extrema de verdadeiros Homes de Estado, foron superados pola enteira e cabal cidadanía.
Hoxe, triste é recoñecelo, non temos verdadeiros Homes de Estado á fronte das nosas institucións. Os partidos políticos, grazas ó poder que a Constitución lles foi conferindo, en boa hora e dende o comezo da democracia, foron arredando -fixérono grazas a ese poder, beneficioso e necesario nun principio, letal ó longo dos anos- foron arredando dos seus seos a aqueles que poderían chegar a selo e potenciando, nos postos de responsabilidade, a verdadeiros e cabais aparatchiks formados nas súas respectivas escolas de verán. Unha inxente partida de fontaneiros da política que, de vagar, foron transformando a democracia inicial na partitocracia que actualmente padecemos con todas as consecuencias e toda a mediocridade ambiental que esta conleva sempre no seu seo e vai espallandoo, transmitíndollo ó resto da sociedade.
Alguén albisca por algures algún proxecto político pró país que non consista en manter ó partido propio no exercicio do poder ou no de chegar a acadalo pró propio canto antes ó prezo que sexa? Como elaborar un proxecto común de convivencia nestas condicións é certamente un desafío ou mesmo unha lotería. Mentres tanto todo se vai deteriorando. O presidente do Executivo debe pensar que falando moito, moitas veces e moi apresa, vai dicir máis cousas ou convencer a máis xente mentres que, polo seu lado, o xefe da súa oposición parlamentaria da por feito que todo vai ser arranxado a forza de dicir simplezas e sorrir de modo que poida resultar encantador. Ambos están a delegar a capacidade de propor alternativas, por moi falsas que sexan e sen a obriga de ter que levalas a cabo, nas oposicións políticas extremas que os cercan a esquerda e dereita das súas respectivas posicións políticas, ofrecendo soños e desexos, sentimentos e non proxectos. E tal modo de obrar vai impregnando ó resto da sociedade.
Neste contexto cae nas miñas mans “El corazón con que vivo” a novela de José María Pérez que foi Premio Primavera no 2020. José María Pérez non é outra persoa ca mesma que asina como Peridis eses prodixiosos debuxos que no xornal El País veñen dicindo da nosa realidade moito máis e moito máis claro que non poucos editoriais de prensa.
Ler a novela estremece e emociona. Peridis non pretende facer literatura, conformase con contar unha historia. E faino de xeito que conmove necesariamente as consciencias dos lectores. Onde un literato ó uso botaría man, cando non dun narrador omnisciente, si dun fluxo de conciencia, dun monólogo interior, que lle permitise consideracións de toda índole, Peridis recorre ó diálogo. Faino de xeito que lle da voz ós que, dun lado e doutro, careceron dela durante o pasado conflito civil padecido no seo da nosa sociedade. Dálle voz á xente que se veu arrastrada a unha guerra na que no cría, nin tampouco quería, forzada a participar nela ben dende o propio bando, pero sen compartir as atrocidades cometidas, pero tamén dende o bando contrario ó propio levado das máis diversas circunstancias. Non todos os fascistas eran asasinos, non todos os roxos eran anxeliños, e ó revés, nin todos os fascistas eran bondadosos e cidadáns honrados, nin todos os roxos eran criminais dispostos a se asañar cos que neses momentos fosen máis débiles ca eles. A uns e a outros, dun e doutro lado, dalles voz Peridis. Uns e outros constituíron a maioría da poboación que padeceu o terror propio dunha guerra, sempre acentuado no caso de ser esta unha guerra civil, levada a cabo no seo da mesma sociedade. Ler “El corazón con que vivo” debera ser -se é que este tipo de cousas “deberan ser”- de lectura obrigatoria dado o noso estado de cousas. Conveñamos, en todo caso, en que é de lectura recomendable. Avísanos de que os fantasmas están aí, axitándose como antano. Ou iso me parece a min, que tampouco se trata de asustalos moito. Estes tempos xa son outros. Nós seguimos a ser os mesmos, cheos de todas as eivas e sentimentos, de todas as feridas e cicatrices que nos legou a historia, algo que cada xeración tende a esquecer a fin de poder escarmentar en cabeza propia. Visto o visto non se nos ofrece como o máis recomendable.
