Non quero falar da Historia porque seguro que, por máis dun opinante ía eu ser acusado de politizar o tema. Así tranquilamente como si politizar calquera tema sempre teña ser algo intrinsecamente malo; por tanto voume cinguir a falar de xeografía, todo por conta e a conto do escrito o pasado mércores. Algúns lectores han recordar que o fixen respecto da necesidade de ler e de coñecer e de valorar ós nosos escritores máis propios, sexan estes Juan Tallón, que o é en castelán, ou Riveiro Coello que o é galego.
Empezo por onde acabo de facelo porque, nestes días e acaso en función do comezo doutro ano académico, se estea a cuestionar o ensino da Historia que, según eu o entendo, debe abranguer a común de todos os habitantes da Iberia, si, pero sempre a partires da particular e propia de cada unha das partes que a conforman. Por iso e por non lles falar ós meus lectores do primeiro reino europeo, o dos suevos en Galicia, algo que debería ser coñecido xeneralizamente, ou sexa, en xeneral e concienzudamente, e non debería estar como está tan esquecido ou tan ignorado como se ten, voulles falar do río Sequillo cuxa existencia coñezo dende o meu segundo ano do bacharelato, plan do 1953, no vello instituto d’O Posío, coñecido hoxe como Otero Pedraio, o que non está nada mal, por certo.
O río Sequillo élles un afluente do Valderaduey que, según nos aprenderon daquela, transcorre polas provincias de León, Palencia, Valladolid e Zamora. Tiñamos un compañeiro que se o recordo ben era de Maside, un compañeiro que era algo zarabeto e que, cando foi interrogado a cerca da existencia dese río, non deu pé con bola e caeulle “a do pulpo” que se dicía antes; ou sexa, que o mazaron a xeito e conciencia en resposta á súa ignorancia. Reaccionou dicindo: “Ah, era el Zequito, el río Zequito!”. Durante moito tempo, algúns desaprensivos, chamámoslle Zequito a el, ó noso compañeiro.
Pasados ós anos, a primeira vez que fun a Madrid en automóbil, un Citroen CV que mercara de segunda mau a un amigo que tamén o era, que tamén era de segunda mau, de forma que cando cheguei co coche a casa este xa tiña roto o cigüeñal, nesa ocasión na que tan felizmente, esa vez na que todo contente e cheo de razón, atravesaba a meseta, de súpeto, reparei na existencia do río Sequillo.
Daquela eu tiña unha parella de dogos gran danés, o Toxo e maila Xesta, e asegúrolles que unha micción de calquera dos dous xeneraba máis líquido do que transcorría na canle dese ¿río?. Acordei entón do meu amigo e sígome acordando ó día de hoxe.
Non estaba mal indicado que os estudantes galegos soubésemos da existencia de algo que non levaba, cando eu o vin, máis auga da que levaría calquera regueiro noso. Pero era indignante que deliberadamente os libros de texto ignorasen os nomes, silenciando así a súa existencia, dos máis dos ríos que recorren o no noso país. Falábannos do Sil, do Miño e coma moito dos ríos que desembocaban nos esteiros das nosas rías altas e baixas. Se queren que Galicia sexa España, os demais estudantes españois, deberían coñecer tamén a existencia dos nosos ríos do mesmo xeito que a nós se nos impuña a obriga de saber a do río Sequillo cuxo nome se debe precisamente ó seu escaso caudal.
Do mesmo xeito, se Galicia é efectivamente España, a historia de España debería dar a coñecer a existencia do primeiro reino europeo implantado que foi en Galicia polos suevos (admítense xogos de palabras ó respecto, mesmo por oportunos) e dalo a coñecer coa a mesma forza e intensidade que a Historia describe a existencia doutros reinos tales como poden ser o de León e o de Granada. Por que uns si e outros non? Tiña razón Castelao cando dicía que os arredistas non eramos nós senón eles.
E mentres tanto nós, levados dese sentidiño tan mal proclamado en tantas ocasións, memorizabamos os cento e pico de quilómetros de recorrido dun río que apenas levaba auga ó tempo que ignorabamos a existencia dos nosos propios. A dos nosos ríos e máis a dese río que nos leva, ese río que é a Historia e que, no caso que nos ocupa, silenciaba a de Hermerico (417-438) o noso primeiro rei que rexeu no primeiro reino europeo, o noso, o primeiro reino habido en Europa... en España, por certo.
Ós que fomos nenos ou mozos hai xa máis de sesenta anos ocultóusenos sempre a realidade propia facéndonos saber consecuencia de séculos de miseria e pobreza estremas; é dicir, mentíndonos. Non sei que pasará hoxe, pero sei que a nós ocultóusenos que ata os séculos XIV e XV a lingua de cultura en España foi o galego. Tampouco non se nos explicou que no XVI e XVII, con independencia de como estivese distribuída a riqueza, Galicia foi un país rico. Ou é que os pazos, as reitorais, as igrexas barrocas, as casas e os casais das nosas aldeas, a mesma fachada do Obradoiro foron pagadas con conchiñas de croques?
Porque non sabemos que na primeira metade do XIX Galicia era un país industrializado? Nese tempos dispuñamos do índice de analfabetismo (entre os varóns) máis baixo de toda España. Por que non se nos dixo que na segunda metade e grazas ós aranceis reclamados polos cataláns e concedidos coma sempre polo Goberno central, xunto cunha peste que non deixou nin sequera unha pataca, nos converteu no segundo país do mundo, logo dos irlandeses, en enviar xente á emigración mentres deixabamos de ser un país dotado da industria propia dos tempos, entre ela, a téxtil que basculou cara Cataluña de xeito que, unha vez máis, pagamos nós a cota do mantemento do Estado que aínda hoxe seguimos pagando a conta do sentidiño, do maldito sentidiño que, aplicado en doses inapropiadas volve estar facéndonos a puñeta nestes benditos días que estamos atravesando. Temos que saber quen somos antes de aceptar coma se nos di que somos, xa vai sendo hora.
