Hai días que regresei de Allariz de depositar os restos da miña irmá case que xusto embaixo do Penedo da Vela. Os da Ziralla saberán ó que me refiro. Trátase do vello cemiterio, se é que nos esquecemos, por exemplo, do camposanto xudeu que hai, que houbo un pouco máis arriba, subindo cara o campo da Barreira e torcendo á esquerda indo a un prado que me amosou a miña nai, hai anos. Estaba próximo a unha palleira que foi do meu avó na que o Xacinto e mailo Pepe Chanqueiro gardaban os bois e os apeiros de labranza.
O pequeno panteón no que depositamos os restos que quedan da miña irmá, a carón dos da nosa nai, non é a visión máis idónea pra regresar a casa conducindo. Nin pra poñerse a escribir; menos aínda pra se botar a durmir, así que seguirei contándollo sabendo, como sei, que ás veces máis que escribir unha columna, ou un artigo xornalístico, o que fago é conversar con vostedes das cousas que van pasando e, maiormente, das que me van pasando a min. Disimúlenmo.
Por iso, contando coa súa aquiescencia, unha vez máis, voume permitir, continuar ese camiño como se este meu espazo fose un diario de campaña. Nesta ocasión, a campaña foi a que lles digo, seguida de un percorrido polas distintas campas baixo as que repousan as xentes que os meus amamos en vida e, dun xeito doutro, amando a súa memoria, continuamos facéndoo.
Regresei de Allariz, dicíalles, do que nalgún momento foi cemiterio civil e soubo acoller no seu seo dende fusilados durante a Guerra Civil do 36 -claudiados, dicíaselles daquela ós asasinados nas gabias das estradas- ata crentes de fe tan firme coma Vicente Risco e non poucos dos meus devanceiros Rumbao, que sempre foron de fes acendradas e nalgúns casos mesmo encendidas. En fin cousas de familia.
Regresar dunha xornada como a que a vostedes, meus lectores, halles ser doado imaxinar non é a millor preparación pra botar o que se chama un sono reparador, nin moito menos. Por iso prendín o televisor por onde a insolvencia de Movistar me permitiu facelo, foi dun xeito tan aleatorio coma irritante en moita maior medida do indesexable. Sucédelle coma ó reloxo do indiano: que ten días e según veñan os días e os amigos teimen en preguntar pola herdanza deixada polo tío d’A Habana (xa saben, “quen ten un tío n’A Habana, nin ten tío nin ten na”) o tal reloxo, na opinión dos visitantes, unhas veces é de ouro e de pura chatarra noutras. Así o servizo de Movistar. Ó que íamos:
Prendín o televisor xusto a tempo de ver dende o comezo dunha película, dirixida por Steven Spielberg no ano 1993, rodada na Galicia polaca. Unha Galicia tan chea de xudeus no seu tempo como proporcionalmente puido estalo Allariz nos seus; tantos, tantos, tantos como pra que demostrar a existencia deles en Ribadavia, esta se fundamente no feito de que procedían precisamente dela, d’A Ziralla. Mágoa que a ideoloxía reinante na miña vila esqueza máis do prudente a realidade histórica e a memoria que ós alaricáns nos fixo a ser como somos en non pequena medida.
O caso é que non vira a película, “A lista de Schindler” é o seu título. Escúsenme por no telo sinalado antes, por facelo trinta anos despois da súa estrea; ou cando menos da súa rodaxe e tendo o estado de ánimo que ha ser doado supoñerme. Con todo constitúe unha experiencia que non ha ter nada de mística e si algo de obriga de ir comparando os tempos que narra, algúns din que míticos, cos que agora vivimos; estes que tanto ameazan con augurios que van deixando, día tras día, observables sen máis necesidade que a de ler os xornais e comprobar cales son as forzas emerxentes no contexto da política europea, por non dicir da mundial, tan pendente do que está a suceder n’A Ucraína.
A proxección da película, da extraordinaria película de Spielberg, é de longa duración; por iso era cerca xa da madrugada. Recorden que nestes días, a presenza da luz solar nas nosas vidas é a máis longa do ano grazas, precisamente, á homenaxe coa que o Extinto agasallou a Hitler poñéndonos a mesma hora legal que Berlín de xeito que cando eiquí aínda é noite no resto de España xa é día. Aínda hai xente que cre que temos máis luz ca outros cando non temos nin máis nin menos que a que nos corresponde en razón das nosas coordenadas xeográficas. O Extinto deixouno todo certamente ben atado.
Lamento ter que confesar que a min non me gorentan o máis mínimo nin a dereita estrema nin tampouco a estrema esquerda, e non me vale o subterfuxio de considerar unha máis ou menos benévola ca outra, máis ou menos maligna, máis ou menos xustificable. Castellio díxolle a Calvino que “matar un home é matar un home” e Melchor Rodríguez, o anarquista madrileño coñecido como “o Anxel Roxo”, deixou sentenciado que se pode morrer por unha idea, pero o que non se pode é matar por ela.
A estrema esquerda e maila estrema dereita, a que gañou a guerra pero non soubo, non puido ou non quixo gañar a paz, están entrando a ocupar instancias e institucións coas que moito lles gustaría acabar, cando non hai tanto tempo desque aquela asasinou con tiros na caluga a un fillo de galegos, a non poucos gardas civís galegos e doutras procedencias, reclamándose gudaris e que esta se levou por diante ós avogados laboralistas de Atocha polo mero feito de selo. Agora os seus herdeiros espirituais os que matan en nome da patria e os que fan en nome do pobo, ocupan escanos e figuran na composición dos gobernos. Por aí xa comezou a cousa non hai aínda tantos anos como pra que xa non haxa xente que o recorde.
Tan inesperable é o feito de que, ó igual que noutros países, a esquerda e maila dereita acorden que antes ca patria ou que o pobo están os cidadáns e que antes que permitir o retorno do pasado é obrigado arbitrar harmonía e entendemento entre as xentes que os apoian? A tolerancia é un síntoma democrático, pero a tolerancia aplicada ós intolerantes conduce inevitablemente ós suicidios da democracia. Repasemos a Historia, recordemos como se chegaron a facer necesarias actitudes coma as de Schindler ou a de Melchor Rodríguez e adiantémonos a evitalo. Vainos moito nelo.
