iven moitos cans todo ó longo da miña vida e sei, máis ou menos, ónde están enterrados todos e cada un deles. O primeiro, non. Chamábase Truman, chamabamoslle Trum, e viña todalas mañáns dende Rairo ata a rúa do Progreso. Ladraba, rabuñaba a porta, abrianlla e viña tirar das mantas da cama onde eu estaba durmindo pra me espertar e xogar comigo. Paséino moi ben con il. Era un fox terrier marrón e negro. Non sei ónde iría dar cos seus ósos. Dixeronme que o roubaran uns portugueses. Témome que morrera deus sabe de qué ou que chegara a vello, sen eu sabelo. De neno andaba eu sempre de Ourense pra Pontevedra, de Pontevedra pra Ourense e así non lles hai xeito ningún de poder precisar moito. Pois nunha desas desapareceu o Trum. Ser era do meu tío Guillermo, do que eu me valín para dar forma ó comisario Salorio das dúas últimas novelas. Quen o coñeceran e queiran reatopar o millor del atoparano nesas dúas novelas. Así que xa saben. A por elas. O caso é que Truman ser era del, pero a quen me quería era a mín cando os dous estabamos en Ourense e non en Vigo e Pontevedra como nos correspondía.
Dende aquela tiven moitos cans, moitos. E sempre quixen que me enterraran onda eles. Agora teño catro e xa non quero que me enterren onde antes tanto o desexaba. Federico II de Prusia deixou testado que fose exactamente iso o que quería que fixesen co seu corpo: que o enterrasen xunto co do seu can. “Telle est la dernière marque de mépris qu’il a jugé à propos de donner aux hommes”, ou dito para que se entenda: tal é a derradeira mostra de menosprezo que xulgo convinte darlle ós homes.
Non é que eu non sinta ese menosprecio cara os meus semellantes, que non o sinto, malia que entendido no seu conxunto o ser humano non me mereza unha grande opinión; esa, resérvoa pra Xan e Perillán, pra Lola e Gumersinda; ou sexa que gardo, resérvoa, pra poder tomalo de un en un, ó bendito ser humano, capaz das millores grandezas e sempre a punto de cair nas máis grandes vilezas e miserías. Outro xeito non llo vexo. Non menosprecio ó ser humano, pero dame moito que pensar.
Moitas veces, logo de que o Trum me despertase, ía con el dende a rúa do Progreso ata Villa Valencia, onde vivía o meu tío Alfredo. A Rairo, onde o facía a miña tía Rosario, non me permitían ir. Estaba demasiado lonxe, argumentabanme. Entón ía só ata Villa Valencia. Facíao sempre cruzando o ponte das Burgas pra baixar por unhas escaleiras que había, ou hai, case ó pé do colexio das josefinas e da casa das que xa lles teño dito que había uns merlos nunhas gaiolas grandes que moito me entusiasmaban; os merlos e as gaiolas.
O Trum seguíame, pois daquela non había que levalo atado, e brincaba ceibo ó meu redor sen que eu lle fixera caso. O normal era que me ensimismara cismando en calquera cousa ou que me dese por poñerme a contar os pasos que había dende unha casa a outra.
Agora convertido nunha persona maior, que xa saben que maior é un eufemismo de vello, tamén paseo polas mañás –fagoo por prescripción facultativa, pois andar aburreme tanto coma cando eu era neno- e xa van varias veces que me sorprendo contando os pasos que hay dende a miña casa ó núcleo urbano máis cercano. En ocasións levo algún dos meus cans comigo, pero agora hai que levalos presos e xa non me gusta tanto.
A vida, dende que eu era rapaz a hoxe, fóisenos convertindo nunha cadea composta de tantos elos coma prohibicións lle foron caendo enriba. Non ignoro que queixarse destas cousas é competencia propia de vellos rebotados, pero qué queren que lles diga. Os pasos que van dun sitio a outro son sempre os mesmos e o único que cambia son os cans que van connosco.
Disque a vida dun home da lugar a ter cinco ou seis cans. Debe ser por aquelo da idade media que disfrutan –xa saben, tres anos de can novo, tres anos de bo can, tres anos de can vello e tres de lacazán- medio século de cans o que se me antollan poucos pois eu levo tido bastantes máis; creo recordar que xa lles dicen aí enriba que agora mesmo teño catro. Cumplidos os setenta recordo os nomes de todos e cada un deles, pero non se me agobien que nos llos vou recitar coma se fosen parte dunha salmodia.
Tampouco non o vou facer coas comparacións entre onte e hoxe, total pra qué. Xa temos abondo coa contemplación dunha realidade que nos afecta a tantos e tantos habitantes deste barullo secular que coñecemos como España, ese país ó que sempre estamos regresando, deus o fixera millor.
Agardanos un vrao duro coma poucos. O presidente do goberno central –prefiro chamarlle así antes que de España, pois a esta tamén a gobernan os presidentes das súas nacionalidades e rexións, por chamarlles constitucionalmente- avisou que vai habilitar un periodo parlamentario nos meses sinalados a fin de promulgar medio cento de leis que promenten devolvernos ó pasado. Pero non ó pasado do Liceo de Ourense, senón ó propio e non sei se aínda vixente do Casino de Pontevedra. O mesmo no que na mocedade de don Mariano era posible escoitar como alguén se queixaba de terse atopado na piscina coa perruqueira da súa nai e sentenciar que iso non podía ser así, que agora alí entraba calqueira e que había que poñer á xente no seu sitio.
As leis de don Mariano ameazan con seguir poñéndonos a todos no noso lugar. Ante isto, comprenderán que me siga gustando contar os pasos e medir distancias, soster a opinión que me merece o ser humano, considerado como especie, e camiñar acompañado dos meus cans malia que xa non pretenda que me enterren onda eles e si ó pe do mar, ese misterio.
