Hai moitos anos, non menos de sesenta, un cura pontevedrés co nome máis de cura que nunca coñecín prestoume un libro. Non sei se llo devolvín. Ata é posible que non porque esa devolución aínda hoxe pesa na miña conciencia sometida a unha dúbida, diriamos que razoable, ignorante de onde terá indo parar porque o certo é que no meu poder non o teño e estráñoo, ó libro, non o cura.
O cura chamábase Angel Dios Santiago e era membro da prelatura de quen axiña, a maiores de marqués e de desexar ter o seu corazón enterrado embaixo da estatua dunha virxe, habería ser San Josemaría. O libro era da editorial Gredos, non recordo o título agora mesmo, pero sei que no seu interior contiña un ensaio sobre Gabriel Marcel, o filosofo existencialista francés que dende a súa condición de cristián me axudou -fíxoo a través do seu libro- a entender algo (non vaian crer que moito, pero si algo) do profesado por Jean Paul Sartre de quen, por aquel entón, andaba eu a ler e a intentar comprender L’être et le néaut ignoro se polo insuficiente francés que xa por aquel entón profesaba, se porque a miña capacidade de entender máis fose máis ben escasa.
O caso era que Sartre me levara a Heidegger, que este me levara a Kierkegaard e que acabara eu por me limitar a Rosalía e o seu romanticismo serodio, eficaz e certo, e, se acaso ós epígonos da beat generation nos que aínda me columpio algo. Agora teño un neto que anda nas mesmas, pero a súa capacidade halle axudar a asimilar o que a miña non me permitiu a min comprender na súa debida esencia.
Todo isto pra resumilo, agora, en que do existencialismo restoume a convicción, espero que o abondo sólida, de que o deber máis recorrente do ser humano ha ser o de lograr a liberdade de todos e de cada un dos seres humanos. Como Gabriel Marcel me puido axudar neste sentido non o recordo agora. O que recordo era un ensaio que viña naquel tocho -pois un “tocho” era o volume editado por Gredos- no que Marcel falaba de como cada ser humano asume un rol, un papel que malia non lle corresponder, lle fai sentirse a gusto nel e acaba por facelo propio: o profesor que, sendo unha malva no seu fogar, desquitase sendo un ogro na súa docencia e sendo tal o pracer que sinte interpretando o personaxe, aínda non sendo así, acaba por selo malia que na casa seguise sendo un calzonazos. Xa pode comprobar o lector os líos nos que me metín sempre e o pouco resultado positivo que saquei deles. A recentemente transcorrida Semana Santa ten non pouco que ver con este tipo de recordos e o rexurdir das vellas teimas que me desasosegaron sempre e todo ó longo da miña vida. Quero dicir (e recoñecer) que non millorei moito.
Sígueme desacougando a contemplación dos fieis mahometanos xirando arredor da súa Pedra Sagrada, alá na Meca, e sígueme producindo idéntico desasosego a dos fieis cristiáns disciplinándose azoutando os seus lombos con fervor, contundencia e esforzo ata esfolalos, mentres camiñan nas procesións da Semana Santa e se escoitan o redoble de tambores tocados sempre de modo que a min se me antolla produto de facelo en caixas destemperadas. Ese deus non viña nin en Sartre, nin en Marcel nin en ningún outros dos citados pero segue aí, petando detrás da orella intelectiva deste seu escribidor perseverante nas súas teimas tanto como no seu apego á vida.
En “Campo de sangre”, publicado por Alfaguara no 1978, escribe Max Aub que “non se pode crer en Deus sen ter dubidado del. Sen desesperar. Quen ten plena seguridade da existencia de Deus, non cre en Deus”. Non me vou permitir enredar máis a conta deste tipo de afirmacións, entre outras razóns, porque traídas así a colación, así descontextualizadas, ó primeiro que poden enganar é a min mesmo.
Se a recupero da memoria é porque creo que foi o mesmo Angel Dios Santiago -non sei que terá sido del, o seu Camiño non foi nunca o meu camiño- que foi quen de me deu a definición de fé máis firme que conservo na miña memoria; díxome que a fe non era outra cousa, non consistía máis que na valentía de aceptar a propia dúbida. Sei dende entón que a miña fe non ten nada que ver coa que negaron uns existencialistas e practicaron outros e que casa perfectamente coa que, en ocasión de estar escribindo eu a propósito da súa vida, me deu Benigno Moure, posiblemente o noso cura ourensán máis convencido de que obras son amores e non boas razóns.
O reverendo Moure respondeume a unha miña pregunta dicíndome que, se non é a través do Home como se pode chegar amar a Deus. O que eu lle preguntara era se a enorme obra desenvolvida por el a favor dos vellos fora erixida por amor a Deus ou por amor ó Home. Supoño que o xa hoxe definitivamente ancián padre Moure lería non a moitos existencialistas, pero si algúns que outros, entre eles a Gabriel Marcel.
Este tipo de reflexións que, sen dúbida, han aburrir a non poucos dos meus lectores, máis se é que teño algúns que sexan novos, que sexan mozos, enténdase, porén a min avivécenme e fanme retomar pulos que cría extinguidos, afáns que tiña, senón superados, si esquecidos; consideracións que me aprenderon a considerar como portadoras dun indispensable desexo de lle atopar un sentido á vida.
É así como andamos, co pouso deixado pola Semana Santa, logo de que a de este ano, tan serodia, nos deixase ós pes desde mes de maio recen nacido hoxe. Pero non se preocupen que, malia ser o mes das flores, das flores a porfía, non serei eu quen lles recorde que hai que levalas onde non fará falta que lles diga pero, iso si, que desfruten delas e da súa beleza todo canto poidan. Amén.
