Ando a ler “El trueno dorado”, a novela póstuma de don Ramón del Valle-Inclán, reeditada por Rasmia Editores baixo o exquisito e atento coidado de Javier del Valle-Inclán Alsina. Como a vida complicase e non poucas ocasións, sen ningunha necesidade de que ti o pretendas, nin moito menos, como a vida se complica e nola complicamos, aínda non din pasado do seu capítulo V, así que pouco lles podo falar dela, nin dela, nin do neto do escritor. Deixarémolo pra calquera outro día. Sempre está todo aberto, ou pechado, pero en calquera caso depende da nosa vontade...case que sempre.
Podería don Ramón, o avó de Javier, escribir hoxe como escribiu no seu tempo? Élles unha pregunta tópica, tales son os tempos que corremos. Respondámola: Moito me temo que non. Mesmo moito me temo moito máis que, calquera día destes, apareza algunha condena, algunha prohibición que afecte á libre lectura das súas obras.
Pénsoo así como queda dito porque, entre outras razóns, a ironía é un recurso da intelixencia ó que non todas as mentes, e aínda menos todas as mentalidades, teñen acceso. O seu uso, o uso da ironía está en franco declive entre nós; digo eu se será cousa da linguaxe, máis empobrecida que está cada día que pasa, substituída que está sendo polos emoticóns ou como sexa que se chamen eses debuxiños cos que, disque por abreviar, nos expresamos e aforramos un tempo que ó parecer non nos sobra e hai que escatimalo ata a linde de escatimar unha declaración amorosa substituíndo por un corazonciño ou por sete espallados polo texto como se fose o da Virxe das Dores, quen sabe se confetis e todo o ano un Entroido interminable.
Falando de corazonciños e outras teimas desas, recorrentes que son coma se foran unhas tercianas, cada vez que o toman ó seu cargo os “socialites” e outros programas da entreperna, andaron estes días de aí atrás dándolle voltas e máis voltas non sei se ós amores ou se ós amoríos de Iker Casillas; o que lles dicía: cousas dos corazóns en transos taquicárdicos.
Debeu ser tal a teimosía posta en tamaño empeño: o de lle atribuír amores que, o que foi ídolo de masas, tivo a ocorrencia de responder nas redes escribindo que o deixaran tranquilo dunha bendita vez. Pero fíxoa boa. Déixenme tranquilo, seica dixo, e sentenciou: “Son gay”. Pura ironía. Pois non leva dado que falar o tema!
Mi madriña a que se lle veu enriba ó antigo gardameta. Que eu saiba só un ex xogador do Barça, do que non recordo agora como se chama pero que foi un fenómeno no seu oficio de xogador de fútbol, saíu completando a festa: advertíndolle a Casillas, publicamente e polo mesmo medio do que o ex porteiro fixera uso, de que xa ía sendo moito hora de confesar o habido entre os dous. O habido entre eles dous non podería ser máis que unha relación de amor. Así o tomou a xente e non coma unha ironía máis en mostra dunha solidariedade que outros non se atreveron a manifestar. Pujol creo recordar agora que foi o ex xogador ó que me veño referindo. E nesas son nas que andamos.
Ou sobra puritanismo e a hipocrisía está a piques de acadar cotas colectivas impensables, mesmo respecto daquel tempo triste do que vimos, ou o que sucede é que está a faltar intelixencia, sentido da ironía e capacidade de admitir calquera cousa que roce o máis mínimo a inseguridade persoal propia dun colectivo de xente que cada día que pasa medra e medra, sen contención nin pausa, facéndoo de tal modo que, por dicilo en castelán, acabará converténdose nun andazo de “mojigatería” que se sabe sempre como empeza e millor ha ser non pensar moito en como acaba. Tras tempos, tempos veñen.
Sempre que se fala destas cousas (e o de Casillas é un caso máis dos moitos que poderían ser traídos a conto) véñenme á cabeza os cegos que recitaban acontecidos nos días de feira en Allariz, que é de onde eu son e a moita honra. Tales feiras eran os días quince de cada mes. O que non sei é se continuarán séndoo, agora, cando ós out less e outros cebos semellantes distraen ó persoal privándoo da convivencia baixo os toldos que aínda habilitan os pulpeiros pra nos resgardar dos elementos adversos ó común e nos abocan ó solidario entendemento.
Pois o que lle dicía era que, entón, calquera cego, acompañado do que sempre se chamou un cartel de cego, entendámonos, un lenzo no que nunhas viñetas con debuxos que sintetizaban, por exemplo, un crime habido en Ponferrada; un asasinato, que o cego e o seu violín ían relatando mentres unha rapaza, en funcións de axudante, ía sinalándoo cun punteiro.
Pois ben, calquera cego asentado no alaricán campo da Barreira dispuña todo ó longo dunha mañá de moitos máis centos de espectadores iletrados que lectores tiña nun ano unha das novelas de don Pío Baroja que non vendía mais que uns poucos centos delas cada ano. Entón, ouh inxenuos, diciamos que este país sería outro -Jauja ou o Paradiso, pero algo así de próximo a eles- cando todo o mundo soubese ler e escribir.
Xa non hai analfabetismo en España, todo o mundo ou case que todo sabe ler e escribir. Xa non hai cantares de cego e seica que nin crimes hai xa en Ponferrada. Pero convén ter en conta o que vendería hoxe Pío Baroja, ou como serían admitidos os esperpentos valleinclanescos, antes de que se acaben por impor os emoticóns e se nos forme unha algarabía xeroglífica da que non saibamos recuperarnos no tempo que poida quedarlle de vida ó planeta que habitamos.
De momento estámoslles perdendo a capacidade de admitir que alguén diga ó contrario do que pensa, ou do que el é, en aras de ser así moito millor entendido. Unha cómplice chiscadela de ollo. A ironía sempre foi un SOS, un mayday, mayday, unha petición de auxilio, unha chamada á intelixencia e á comprensión pois, ambas e aínda algunhas máis, se nos están deteriorando.
