O nome de Luc de Clapiers, marqués de Vauvenargues, de quen eu andei tras as súas pegadas polas rúas de Aix en Provence adiante, hai xa moitos anos delo, regresou a min esoutro día. Fíxoo, da man de Joseph Joubert, a propósito dunha afirmación do marqués que é seriamante cuestionada polo escritor.
Vauvernargues, como é máis coñecido, debeu pasalas canutas, que é como se dicía antes do que hoxe se afirma que é pasalas putas. Foi militar e, participando no sitio de Praga, padeceu a conxelación de ambas as súas dúas pernas de xeito que tivo que abandonar a que debeu ser a súa vocación militar pero, se o recordo ben, de paso e tamén o seu oficio diplomático, “a carrera” como lle din os diplomáticos españois, tan vocacionais eles e non sen certo engolamento.
Á volta dun ano, logo de telo pasado así de mal, a instancias de Voltaire, que debeu ser moi bo amigo seu, marchou pra París e alí escribiu a súa única obra que, publicada mentres el viviu e non viviu moito, pois morreu sendo de obra de trinta e dous aniños, no tivo éxito ningún. Quen teña interés que busque en Google o seu título. Advírtolles ós posibles, diría que seguros buscadores, que recordo que era algo longo e de paso que a cousa ía máis ben de máximas, de frases e de consellas varias, algo moralista, e que sería dela de onde Joubert tirou consecuencias que me vou permitir recordar, ó par da que me recordou o nome do desgraciadiño marqués que, como queda dito, debeunas pasar moi duras.
Escribíu Joubert: “A verdade. Non pode envellecer. (Vauvenargues)” E engade de seguido: Pero o seu vestido pode murcharse...e hai que lle facer perpetuas composturas (...)”. Estou en sintonía con Joubert, cando menos nesta súa consideración. A verdade envellece tanto que ás veces non a recoñece nin a nai que a fixo. Xa lle teño manifestado ós lectores que subscribo o que Antonio Machado nos deixou dixo por conta de Juan de Mairena: que a verdade é a verdade, sexa dita polo rei Agamenón ou sexa dita polo seu porqueiro; afirmación á que, como non podía ser menos, asinte o monarca ó tempo que o seu porqueiro responde que moito, o que se di moito non lle convence.
As verdades, e aínda máis as verdades absolutas, envellecen. Quen se acorda das verdades que rexían na nosa mocidade e ten o cóallo de crelas vixentes hoxe en día? A verdade (se me deixan dicilo así, sen moita pero con algunha ironía) é que moi pouca xente estaría conforme en afirmalo. Ata Duns Scoot, o franciscano luminoso, falaba da verdade absoluta, da verdade relativa, da verdade conveniente, da verdade piadosa... e paro pra evitar amargarlle ó día a máis de un porque consideraba moitos tipos de verdade a comenencia de cada tipo e de cada individuo. Imaxínanse un mundo cheo de verdades absolutas? A min arrepíame tan só o feito de pensalo. Pois élles o que temos.
Ó tempo que a verdade envellece, tamén pode facelo a mentira, pero recoñezamos que o fai moito máis a modo. Eu créoo así cada vez que penso que é moito máis, non conveniente, pero si máis cómodo, refutar unha verdade de fe que facelo cunha superstición, que tamén adoita ser tida por verdade. Non porque as verdades de fe (hai moitas fes e todas son certas na súa cerna, na súa esencia) sexan incontrovertibles senón porque as supersticións están tan asentadas nas conciencias colectivas que moi doadamente se pode chegar ó extremo de considerar reprobable o combate contra unha superstición moito máis que o cuestionamento, eu que sei, por exemplo de que o profeta Elías foi arrebatado e elevado ós ceos nun carro de lume; o que non é unha verdade de fe, non é un dogma pero que por tal o teñen non poucos crentes; feito este que a converte en válida ós efectos perseguidos nestas liñas.
Claro que envellecen as verdades e claro que son máis duradeiras as mentiras. Acaso suceda así, se o recordo ben xa nolo avisou Vauvenargues, porque o arte de agradar non é máis que o arte de enganar e o sinal infalible de que isto sexa así é o que propón o fracaso dun reinado, digamos que dun goberno pra non nos meter en leas. Un fracaso detectado grazas ó exceso de loubanzas dirixidas ós seus mandatarios. O arte de agradar! Esa especialidade dos lisonxeiros e pelotas, igualmente coñecidos como lambecús.
Tampouco pensen mal os que entendan que cando acabamos de falar dun goberno tivésemos en mente, sequera dun xeito breve, ó actual goberno, fose este o de España ou fose o de Galicia. Falabamos dos gobernos en xeneral, mesmo dos gobernos dos partidos que exercen os oficios propios da oposición a aqueles. O arte de agradalos, incrementada pola exquisitez de se agradar a si mesmos, esa especie de onanismo político-argumental, tan propio das estruturas de poder ocúpense estas do que se ocupen.
Eiquí era onde queriamos chegar. É verdade que a vida política actual é unha enorme batalla dialéctica, unha campaña que, observada sen maior esforzo, se diría campal. Sucede así cando o que se observa é o afán de ir os uns contra os outros, malia que as verdades que se catapulten entre eles (gardando as debidas e prudentes distancias, por iso se di catapultan) se correspondan; é dicir, cando sexan as mesmas que aquelas das que renegaban cando eran referidas a eles mesmos e agora aprecian cando tratan de se gabar a eles mesmos e ás súas fazañas. Nese momento o que hai unhas liñas era cualificado coma unha batalla campal, nese xusto momento, deriva nunha batalla de flores que me río eu das de antano con motivo das festas do Corpus.
Vivimos envoltos nun florilexio, nunha floral batalla na que é xa tanta a confusión que nunca se sabe se son as flores as que levan mesturados cactos cheo de espiñas, ou estes os que van acompañando ás flores e, claro, o resultado comeza a ser sanguento.
