A fidelidade canina hacia os humanos, non sempre bén correspondida, xa vén de tempos remotos. Xa na Ilíada nos conta Homero que o can de Ulises, xa vello e achacoso foi o único da casa que o recoñeceu no seu regreso a Ítaca.
Coido que non hai cáseque ningún que non coñeza algún exemplo dista fidelidade, sexa por esperencia propia ou por referencias. Hai poucos días, os participantes nunha tertulia televisiva admirábanse da fidelidade dun can que percorreu 170 kms. pra voltar cos seus donos. Eu teño a esperencia vital de algo parecido.
O meu tío Francisco tiña, na casa-almacén onde mercaba productos da terra, no entronque da estrada xeral de Madrid coa de San Cibrao das Viñas, recentemente derrubada, un can pointer que coido eu que, si falara, non sería moito mais perfeuto. Os carreteiros e mailos arrieiros que adoitaban descarregar alí, sabedores das habilidades do can, escondían cousas que logo lle mandaban buscar, e que sempre atopaba, mesmo cando recuperou unha tralla que tiraron no fondo do Barbaña.
O que facía, as poucas veces que ó meu tío lle daba por ir ás perdices, era de nota. O can sentábase tras dil, na moto, coma unha persoa, hastra chegar ó cazadeiro que, daquelas, viña a ser entre o Cumial e o Espiñeiro. Ó chegar, o amo acomodábase nunha laxa e o can poñíase a dar monte. Cando daba coas perdices voltaba a buscar ó dono e dáballe a novedade cun soave meneo de cola. O que as salvaba era que o meu tío lle non daba nin ó mundo.
Por todo isto e algunas cousas mais, había un acomodado portugés, moi amigo de meu tío, que sospiraba por facerse co can, ó prezo que fose, aínda que a resposta sempre foi a mesma: o animal naceu na casa e morrerá na casa; iso, aparte do cariño que tododiós tiña por il. Mais coincidiu que a derradeira vez que o portugés volveu a interesarse polo can xa iste andaba polos catorce anos de idade, dato que se lle deu ó home como argumento pra facelo desistir. Entón, nun arranque lírico como soio pode tér un fidalgo portugés, que arrebatou a todos, dixo: Un namorado non mira, endexamais, a idade do ser querido. O meu tío, conmovido, díxolle que soio por non velo morrer, que o levase como presente. O home, todo ledo, levou o can pra Lisboa.
Como a quince días dos feitos, o ómnibus da Empresa Perille, da que era socio propietario Manuel, hirmau de Francisco, que facía a liña Verín-Ourense, á outura de onde está hoxe a casa Ford, pillou e matou un can que por non oír e xa casi non ver púxose a cruzar a calzada sin decatarse de que viña o coche. Era o “Leal” que, despois de dúas semanas estaba de volta pra morrer a carón da súa casa. Á fidelidade do can non a desmereceu nada a do seu novo amo que, mais de trinta anos despois, conservaba nunha parede da súa quinta a pel do can dos seus soños, en sitio preferente.
