Hai anos, tantos que os máis novos a penas saben nada deles e polo que vexo os netos preguntan pouco ou nada ó seu respecto, hai anos, os nosos visitantes, os bañistas e a xente así, aquela que non tiña vacacións senón que veraneaba, as “vacacións” durábanlle de xuño a setembro. Aquela xente sorprendíanse moito ó ver alguén termando do adival co que suxeitaba unha vaca que estaba a pacer na gabia dunha estrada, mentres o animal humano se entretiña en cismar vai ti a saber no que.
Moi amantes son estes galegos dos animais que os sacan a pasear pola beira das estradas, era o comentario habitual, o que axiña se lles viña á cabeza, deixándoos felices logo da auto constatación non só da súa intelixencia dedutiva senón mesmo da súa espiritual sensibilidade. Éralles outro mundo e erámoslles outra xente.
Entón debiamos ser moi sensibles tamén nós, os do país, ou polo menos así o debían considerar eles, dado que pensaban dos nosos hórreos que non eran máis ca capeliñas que cada galego tiña arrimada contra a súa casa. O certo é que esa real ou suposta espiritualidade foi desvanecéndose pouco a pouco. Primeiro desapareceron moitos cruceiros, os vellos menhires cristianizados, aqueles que sinalaban lindes territoriais e encrucilladas de camiños, entre outras cousas, porque tamén xurdiron cruceiros enriba das vellas picotas nas que se purgaban contas nos tempos inquisitoriais.
Logo dos cruceiros desapareceron os petos de ánimas e algo máis tarde, xunto co patrimonio monumental, tamén se nos foi o espiritual pola barranca da historia abaixo tal e como nos pode sinalar a ausencia da Compaña á que hai anos que non se lle ocorre darse un garbeo, sequera fose pequeniño, polas vellas corredoiras que tamén hoxe ven abandonado o seu uso cando non se declaran en vías de extinción as máis delas. Quen se acorda hoxe de que había camiños e corredoiras, congostras e camiños de carro, sendeiros e non sei cantas variantes máis pois de todo había e agora todo falta; millor dito, ós vellos todo nos falta. O voo da bubela, a beleza do te¡xugo, a rapidez da donicela, o alto voo da aguia... por non falar dos peixes do río e de non facelo dos do mar.
Agora veño de ler que o hórreo de Ribela, o coñecido nas terras d’A Estrada como o Hórreo do Cura, unha xoia de 22,2 metros de lonxitude e de non sei cantos claros, está que se ven embaixo. Sabelo entristéceme. Por iso voume permitir falar duns tempos nos que, nos orzamentos da Consellería de Cultura, figurou unha partida, unha importante partida, tan importante que me da vergonza dar o seu importe. Estaba destinada á confección de miles de carteis que inducisen á xente á conservar os seus hórreos. Como desto hai máis de trinta anos, chegado o momento, terei que dar a cifra en pesetas.
Imprimir tantos carteis como permitiría o importe da partida senón era pecado debería selo. Os máis deles durmirían o soño dos xustos nos sotos gobernamentais e os poucos miles que se pegasen polas paredes do país non servirían pra nada. A efectos prácticos xurdirían o mesmo efecto que, se tiveses fame, tomases bicarbonato. Un contrasentido pois o tal e bicarbonato sódico era daquela remedio moi socorrido pra aliviar as dixestións pesadas, as debidas a unha copiosa inxesta de cocido, por exemplo, fose este ou non fose de Lalín; digoo así porque o das Catro Portiñas de Allariz non ten nada que lle envexar, as cousas como son.
O caso é que investir aquela porrada de millóns de pesetas en cartelería pra acabar lixando valos e paredes do país, pegando os carteis nelas supuña un disparate, a maiores dun estragar os cartos do que no creo que se derivase nin unha soa reparación de ningún hórreo. Que se fixo?
Dispúxose unha orde da Consellería pola cal se estableceron axudas de trescentas mil pesetas a todo aquel propietario dun hórreo que, logo de lle ter feita unha foto a un medio escangallado, o reparase de xeito que, unha vez restaurado, lle fixera outra que deixase claro, sen quedar lugar a dúbidas, de que aquel vestixio do pasado fora debidamente atendido. Coa foto e coa documentación pertinente se lles facía un envío á dirección xeral do patrimonio e a esperar a transferencia do diñeiro prometido. A orde deuse a coñecer e houbo concellos que a espallaron debidamente dándolle publicidade, algúns xa verán como.
Houbo concellos que lle fixeron saber a orde ó fotografo do lugar e fotógrafos houbo que se ocuparon en fotografar todo canto hórreo consideraron susceptible de restauración; logo, coa foto e a documentación na man, falaron cos propietarios e comprometéndose a lle tramitar as axudas. Que gañaron os fotógrafos? Gañaron o que importou o seu traballo e as fotos obtidas grazas a eles.
Hoxe van alá máis de trinta anos, pero naqueles días houbo concellos nos que se exhibiu unha acendrada preocupación pola conservación do noso patrimonio monumental. Tanto foi así que os hórreos subiron de prezo e se espallou o exemplo de xeito que moitos outros máis foron restaurados pra poder vendelos como motivo ornamental xa que non como conservador do grao recolleitado.
Non coñezo o Hórreo de Ribela, pero si que o vin nunha foto e vinte ou trinta mil euros dos de hoxe non deben empecer a súa conservación. Se os de Carnota ou o de Poio constitúen xa referencias turísticas de primeiro orde, non hai ningunha razón que non permita supoñer que o mesmo chegará a pasar co de Ribela e, de paso, se lles dará paz ós corazóns dos máis vellos.
