A xente do Xurés fai memoria

O proxecto europeo "Gerês-Xurés Dinámico" que comparten concellos ourensás e lusos permitiu sacar adiante un estudio sociolóxico sobre a vida no século pasado na Reserva da Biosfera Transfronteiriza Gerês-Xurés, plasmado sobre o papel en "Historias con Vida". Trátase dun libro feito polas historiadoras de arte Olga Conde e Carmela Sánchez, coa colaboración da socióloga e antropóloga Belén Carballo, para recuperar unha parte importante do patrimonio cultural inmaterial da zona que está a piques de esvaecer coa marcha dos nosos maiores. Eles son os protagonistas das 40 entrevistas (aínda que contactaron co dobre de xente) nas que reflicten aspectos como o traballo, a emigración, a vivenda, os xogos, as festas, a morte, tradicións, contos e costumes que deixan ver como era a vida da poboación da raia. "Contidos que nos falan da súa identidade, da memoria, o seu orgullo e dignidade, as dificultades, a tristeza e a alegría", describen as autoras, cualificando de moi satisfactorio e laborioso un traballo onde, lamentablemente, "tamén fomos conscientes dunha realidade que non nos gustou, vendo como o rural segue a quedar abandonado… hai pouca veciñanza nas aldeas e moitas casas están abandonadas ou en venda. Necesítase cada vez máis un plan de reactivación do rural". Experiencias vividas O traballo de campo, feito no verán do 2018, incluíu non só as entrevistas a persoas maiores de 70 anos dos seis concellos ourensáns, senón que tamén escanearon fotos familiares, documentos e artigos de prensa de interese. A resposta da xente foi "fabulosa", din agradecendo ademáis as xestións feitas polos intermediarios que lles conseguiron os contactos. A pesar dalgunhas reticencias iniciais dun par de persoas "conseguimos atmosferas realmente máxicas durante as entrevistas. Estamos moi agradecidas a todas pola súa confianza e por abrirnos as portas das súas casas, e das súas vidas". Ao longo do proceso, lembran as autoras, houbo momentos preciosos como as festas multiculturais nas que se converteron os seminarios organizados en Calvos de Randín ou Entrimo, e tamén complicados, como os incendios ou as xornadas de calor nas que acadaron os 44ºC. "O máis destacado son as experiencias vividas", din lembrando de xeito especial todas e cada unha das entrevistas que fixeron. "O que si, non se pode facer traballo de campo despois do día da festa, como nos pasou en Muíños, pois non atopas a ninguén pola mañá! Hai que levar ao día o calendario de actos para estas cousas", confesaban. Sobre o Xurés, que coñecían pese a non ser oriundas da provincia, as autoras din que "a natureza deste territorio é impresionante, e a súa situación transfronteiriza fai destas terras un lugar onde se dilúen costumes, tradicións e lingua, dando lugar a unha paisaxe cultural única". Con todo matizan que "a paisaxe é espectacular e atrapa, pero o que de verdade nos uniu ao lugar foi a relación coa veciñanza". Presentación aprazada A situación motivada pola crise sanitaria fixo que a planificación de moitas actividades do proxecto Gerês-Xurés Dinámico tiveran que cambiar de data, incluído a presentación do libro e o congreso transfronteirizo no marco deste proxecto europeo que, na provincia de Ourense lidera a Deputación, e que está cofinanciado ao 75% polo Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional (Feder). A expensas dunha nova data onde presentar oficialmente "Vidas con Historia", conxuntamente co da parte portuguesa, os interesados poden ter acceso á publicación dixital na páxina web da reserva da biosfera. A resposta nos primeiros días, tal e como subliñou o xefe do Negociado de Planificación da Deputación, Javier Feijóo, que coordinou o traballo, foi moi positiva, sobre todo para aqueles que están lonxe da súa terra, xa que permite a moita xente emigrada da zona ler o libro de entrevistas dos seus veciños.