La poesía gallega de Luciano Rodríguez

A Real Academia Galega nomeouno hai pouco máis de un mes membro correspondente da súa corporación. Luciano Rodríguez Gómez (A Veiga, 1951) é filólogo, cunha longa traxectoria como profesor, investigador, tradutor e divulgador da poesía galega contemporánea, tanto en Galicia, como no resto de España e fóra das nosas fronteiras. Malia que a poesía foi o seu principal foco de atención, non desatendeu otras importantes tarefas nas que destacou, como na súa participación no primeiro texto docente sobre literatura galega que redactou en colaboración co tamén ourensano Ramón Gutiérrez e Gonzalo Navaza, ao comenzo da década de 1980. Polo que sei, viviu a súa infancia nunha aldea de A Veiga Nacín nunha pequena aldea do Concello de A Veiga que se chama Carracedo. Agora pertence á comarca de Valdeorras, pero cando eu era neno formaba parte do partido xudicial de Viana do Bolo. No seu castelo, na planta baixa, estiveron presos o meu avó, Luciano Rodríguez, meu pai, que cumpriu alí os dezaoito anos, a pouco de producirse o alzamento do 18 de xullo. Meu pai estivo preso pouco máis de un mes, o meu avó mais tempo. Alí vivín a miña infancia ate que fun a facer o bacharelato elemental a Palencia, como interno. Logo fixen o bacharelato superior en Villafranca del Bierzo e o preuniversitario en Salamanca, onde fixen os dous primeiros anos de carreira os que daquela chamábanse comúns, e por una circunstancia moi rocambolesca que agora non é cuestión de contar, acabei rematando a carreira de Filoloxía Románica en Santiago de Compostela. Quería ser filólogo, era a súa vocación? Cando empecei a estudar o que me atraía ou ben era o periodismo ou ben a literatura, que era o que máis me interesaba. Periodismo en canto a súa relación coa literatura, así que finalmente decanteime pola Filoloxía Románica daquela. Hoxe, falar de Filoloxía Románica e falar de francés. Cando rematei comecei dedicándome ao ensino en varios institutos. En realidade a miña primeira experiencia como profesor foi nunha academia que había na rúa do Doutor Fleming, en Ourense que se chamaba Academia Varela e logo facendo unha substitución como profesor de lingua e literatura españolas no instituto de As Lagoas que era moi recente cando cheguei. E o paso a docencia universitaria, cando chega? En 1991, cando comecei o curso 1991-92 na Universidade de A Coruña, da que son agora profesor honorario tras xubilarme despois de 25 anos de actividade docente. Pero antes aínda pasaría por institutos de O Carballiño, Verín e A Coruña, incluso unha pequena etapa previa como tradutor na Xunta de Galicia. Na universidade xa comecei dando clase de lingua e literatura galega. Os filólogos da súa xeración atopábanse nunha situación un tanto estraña, imaxino, porque nin na súa etapa como estudante de bacherelato nin como estudante universitario tiñan o galego como lingua. Como resolve ese contrasentido? E certo que resulta un contrasentido para varias xeracións, ate que se normaliza a presencia do galego no sistema educativo. Pero no meu caso non era tan difícil, malia que estudara fóra de Galicia, porque a miña lingua, coa que falaba de rapaz era o galego. Tanto é así que cando fun a estudar a Palencia, tiven que aprender o castelán, e desenvolvíame pensando en galego e traducindo ao castelán. Seguramente por iso tamén gustoume tanto traducir, e resultábame tan fácil. Hai unha parte moi importante que aprendín como autodidacta. A literatura e a lingua galegas constitúen o seu principal ámbito de estudio? O principal pero non o único. Móvome fundamentalmente no ámbito de catro linguas e literaturas ibéricas: catalán, español, galego e portugués. Nestas linguas desenvolvín a miña actividade tanto docente, de investigación e divulgación e de tradución. E dentro da literatura, de xeito máis específico, a poesía, aínda que non foron alleos a narrativa, o teatro ou o ensaio. Pero principalmente traballei no campo da poesía, da poesía galega, en diálogo coas outras linguas. Na súa extensa obra publicada, hai varios exemplos de ese diálogo entre linguas, cal destacaría? Penso que o máis emblemático é “Horizontes poéticos”, publicado no 2022, no que se produce un diálogo poético entre as cinco linguas ibéricas da man de cinco poetas destacados, que logo foron premio nacional. Fernando Pinto de Amaral, un grandísimo poeta portugués; Luis García Montero, en castelán; Pilar Pallarés, en galego; Felipe Juaristi, en euskera e Alex Susanna, en catalán. A antoloxía é un xénero no que traballou dabondo. Resulta díficil, escoller o que vai nunha antoloxía? Hai quen critica as antoloxías e aos antólogos. Eu considérome un antólogo. Pero en realidade todos facemos antoloxías. Cando vemos unha obra de teatro, leemos unha novela, ou cando falamos dun autor, con que te quedas? Normalmente cos textos que máis te chamaron a atención os que más te prenderon dentro. Así que como lectores estamos antoloxizando. Cando fas unha antoloxía escolles aqueles poemas, aqueles textos que resultan máis representativos, que son máis ricos, que teñen máis calidade. Por que se sentiu atraido pola tradución? Como contei antes, cando empecei a falar castelán en realidade empecei a traducir do que pensaba en galego. A tradución é una disciplina moi rica porque require de moito máis que o coñecemento lingüístico. E no caso ademais, da poesía, non se trata de traducir un texto. Ti tes un poema en orixe e trala tradución ten que seguir sendo un poema, respetando a súa métrica. Hai quen sostén que o gusto pola literatura está en descenso. Cal é a súa opinión? Eu tendo a ser máis optimista nese sentido. O que penso é que o interese pola literatura vai depender, fundamentalmente de como o profesor se tome a materia. Eu sempre cito que houbo tres persoas que foron fundamentais na miña vida. Unha mestra, María Ángeles Rodríguez, un profesor de instituto que era catedrático de instituto que se chamaba Victorino González, no instituto Fray Luis de León, y un profesor de grego que tiven en primeiro de carreira en Salamanca, que non me deu clase de literatura pero marcou todas as pautas que debería seguir e que se chamaba Máximo Brioso Sánchez que falábanos do divino e do humano e grazas a el souben dun escritor que se chamaba Kavafis. Quero pensar que algunha influencia positiva tiven nalgún dos meus alumnos.