Ariano, o abade hospitaleiro e gobernador

postal praza obradoiro hospital_300px.jpg_web
photo_camera Postal compostelana de cando o actual Hostal dos Reis Católicos funcionaba como Hospital Real.
Abade do mosteiro de Celanova (S. XI), non só exerceu por designación real o cargo de gobernador de Galicia, senón que fundou o primeiro gran hospital de atención ós peregrinos en Santiago, logo Hospital Real e hoxe Hostal dos Reis Católicos

A crónica desta historia tan singular como descoñecida comeza alá polo ano 1047 (hai -aí é nada- a frioleira de 974 anos) cando, morto o abade Aloito, na emerxente comunidade monacal de Celanova asoma a figura de Ariano, ó ser elixido en democrática votación como o sexto abade do mosteiro.

Segundo recollen diversos documentos do libro becerro de Celanova dos que bebe o cronista Benito de la Cueva seis séculos despois, logo de asumir a responsabilidade cenobítica, o Rei Fernando o Magno decidiu poñelo á fronte do goberno das cousas do reino de Galicia, nomeándoo Gobernador de todo o territorio galego e permitíndolle ademais, que a sede gubernamental galega se asentara en Celanova dende "donde despachaba los negozios que se ofrezían".

Velaí como durante un tempo que non está documentado, Celanova pasou a ser a capital oficiosa da Galicia daquela. Di o cronista que podería botar man de moitas escrituras custodiadas no arquivo monacal "para probar esta verdad", por máis que logo só faga referencia a dúas, dunha das cales extraemos nós a información que nos interesa.

Resulta que, correndo o ano 1061 un conde chamado Nuño Rodríguez e a súa tía, tamén condesa, Dona Adroacia, decidiron revelárense contra o Rei, que acabou por detelos e confiscarlles os seus bens, entre os que se atopaban "unas casas grandes y espaziosas en la ciudad de Santiago, cerca de la Yglesia mayor y cerca de las casas tenía unha heredad buena".

Así quedou recollido, a dicir do devandito cronista Benito de la Cueva, que o exhumou do documento número 59 do libro Tombo, datado o día 19 de setembro de 1061 e á marxe do cal aparece a inscrición "Hospital de Santiago".

Continúa o cronista indicando que "el Rey Don Fernando dio los bienes de estos rebeldes a diversos Monasterios e Yglesias y hospitales, y en esta ocasión dio a Celanova los Palazios de la Condesa Doña Adroacia, con su heredad para que los Monges de Celanova tengan posada quando fueren a Santiago y para que en los palazios se haga Hospital, donde los Monges de Celanova hospeden y abriguen a los pobres que ban a aquella Ciudad a visitar al Santo Apóstol".

E por se aínda non quedase claro, incide a crónica de Benito de la Cueva en que "el Abad Ariano dispuso estos palacios de la Condesa Doña Adroacia en forma de Hospital y puso Monges que se ocupasen en hospedar a pobres, regarlos y curarlos y perseveraron en este Santo exercicio hasta que los Reyes Cathólicos Don Fernando y Doña Ysabel ampliaron este Hospital con la liberalidad y grandeza que oy (1634) está".

"No es pequeña loa para Celanova -remata con grande orgullo, o autor da crónica referida- que sus Monges ayan sido hospitaleros desde estos tiempos y que ayan dado principio a un hospital tan principal coo el Real de Santiago". E, problemente por temor a non ser crido, aínda reforza argumentalmente o seu relato indicando que lle dan ocasión "para dezir esto, dos escrituras: una este Privilegio del Rey Don Fernando, otra es el inventario de los Monasterios sujetos a Celanova en el qual hallo un párrafo que dize: Item Caenodochium Compostelanum quod Rex Fernandus donavit".

Procurando outros autores que referendasen tan subxectiva información, encontro un documento sobre o arquivo do hospital dos Reis Católicos, de Jorge Parra que di que "coa chegada de Felipe II produciuse unha gran concentración hospitalaria", logo de que no ano 1486 a maxestosa parella real se acercase a Santiago para venerar as reliquias do apóstolo -segundo Ana Goy e outros investigadores- e ditaran carta de natureza para a construcción do gran edificio que veu substituir ó que durante tantos anos xestionaron os hospitaleiros de Celanova.

A infanta Elvira e o monxe apóstata, que morreu rebentado por unha “enchenta"

Postal compostelana de cando o actual Hostal dos Reis Católicos funcionaba como Hospital Real

A longa historia do mosteiro de Celanova, contada sucesivamente por infinidade de cronistas e historiadores, dá fe doutras moitas propiedades das que o cenobio rosendiano gozou ó longo do tempo na episcopal cidade compostelana, a inmensa maioría delas por cesión real e que demostran a secular relación que Celanova mantén coa cidade do apóstolo, alén incluso da presenza na súa igrexa das reliquias dun dos sete discípulos xacobeos, como é San Torcuato.

Pola historia singular que leva emparellada, vexamos como, pasados uns anos, a comunidade celanovesa se fixo con outras propiedades na praza da Quintana.

Foi en tempos da infanta Elvira, filla do monarca Fernando I e irmá do que co tempo sería o todopoderoso Alfonso VI, e xa con outro abade, Pelayo, á fronte da comunidade abacial. Di así:

A infanta Elvira exercía naquel momento (1097) o cargo de gobernadora de Galicia e mantiña relacións con Pedro González, monxe que fora de Celanova e que acabou apostatando para deixar a vida cenobítica, se ben continuou devecendo por controlar o mosteiro e tódalas propiedades que del dependían.

Tanta influencia exerceu sobre a infanta que esta acabou viaxando a Celanova e facéndose co mosteiro, nomeou abade a Pedro González, que pronto comezou a exercer, retirando ós monxes das súas celas e nelas instalou "a las damas y criados de la Ynfanta, haciendo de la casa de Dios, casa de plazer.

Una noche Pedro González hizo gran fiesta a la Ynfanta, a sus damas y cavalleros, dioles una cena sumptuosa y después de ella siguieron música, danzas y saraos y a media noche todos se fueron a descansar". Os monxes, oprimidos, imploraron por San Rosendo "y al punto que se acabó la oración, milagrosamente Pedro González rebentó con gran ruydo y estruendo, que todas las damas y cavalleros se alborotaron".

A infanta rematou arrepentíndose e en compensación "le dio unos ricos palacios, muchas casas en la Quintana, con huertas y jardines, y casas de campo, unas dentro de la ciudad de Santiago y otras en los Arrabales".

Te puede interesar