Camiñamos aínda coa resaca do nomeamento de novos ministros ás costas. Cambios tan profundos no Goberno actual leváronme a pensar en cantos ministros -e ministras- lle ten dado a nosa provincia ó Estado. Sabía dos tres da democracia e de un histórico, pero descoñecía ó resto. A rede, que hoxe é fonte inesgotable de información, amosoume outros tres. Deles escollín un, Tomás María Mosquera, porque me sorprendeu o seu anonimato, sendo como foi o promotor da abolición da escravitude en Puerto Rico e Cuba.
Se dixera que Tomás María Mosquera é un personaxe completamente anónimo, mentiría, xa que logo segundo nos teñen informado Rafael Salgado e Francisco Lorenzo Amil neste mesmo xornal, no seu momento a cidade tívolle dedicado o seu nome á praza do Ferro e mesmo a vila do Carballiño o mantén inmortalizado nunha céntrica rúa do seu casco vello.
Sen embargo, cando coñecín un pouco máis profundamente a dimensión do seu paso polo Ministerio de Ultramar por dúas ocasións nos tempos convulsos da chegada a Primeira República, no derradeiro terzo do século XIX e que do seu tesón e o seu compromiso cos dereitos humanos e coa liberdade xurdiu a abolición da escravitude en Puerto Rico e desatou a súa posterior desaparición en Cuba, pareceume incrible que, por exemplo, o seu nome non apareza sequera na galería de persoas ilustres do seu concello natal, San Cristovo de Cea, de onde, ademais, chegou a ser alcalde. E, sobre todo, que non haxa nin un só e insignificante memorial que lembre nalgures que un ourensán acabou coa escravitude nas Antillas.
De aí que, no canto de apuntar nomes e virtudes dos sete ourensáns que palparon coas súas posadeiras o privilexio de se sentaren no Consello de Ministros de España, decidise centrarme na figura desde seminarista que estudou Dereito en Salamanca, que fixo carreira na avogacía en Madrid e que acabou sendo deputado por Ourense e por Puerto Rico e senador vitalicio, non sen,no medio, xestionar por dúas ocasións o Ministerio de Ultramar -onde conseguiu acceder a mecha que fixo saltar polos aires o drama da escravitude española-, así como o Ministerio de Fomento, xa coa Primeira República en cernes e Serrano na súa presidencia.
Como é moi fácil de imaxinar, non foi doado, nin para Mosquera, nin para Zorrilla -o seu presidente-, nin para tódolos abolicionistas, sacar adiante o proxecto da supresión legal da escravitude na España do Caribe.
Para resumir digamos que os progresistas levaban sendo enganados ou predicando no deserto da elite económica e social dende mediados de século, ata que gracias á revolución do 68, a "Gloriosa", dúas iniciativas lexislativas previas (Manuel Becerra e Segismundo Monet) afondaron en como levar a cabo o proceso en 1870.
Sen embargo, tivo que chegar Ruíz Zorrilla á presidencia do goberno e o ourensán ó Ministerio de Ultramar para que eses primeiros acenos comezasen a florecer.
Segundo relata Antonio Pinto Tortosa no seu traballo sobre "Libertad frente a esclavismo", logo dunha campaña promovida pola "Sociedad Abolicionista Española", o ministro de Cea "principió un conjunto de tareas que hicieron posible este objetivo más adelante", deixando claro dende o principio o seu firme compromiso co programa abolicionista.
E como exemplo aproveitou a intelixente e insólita estrataxema dun escravo chamado José León, que paga a pena reflectir para dármonos conta da audacia e dimensión da iniciativa.
Resulta que o tal "negro criollo José León", propiedade dunha facendada chamada Antonia Fabrín, cando pousou os pés en España, acompañando á súa dona, elevou unha reclamación ó ministro "exigiendo su liberación, alegado que al haber pisado territorio peninsular, donde no existía la esclavitud, era un hombre libre". E velaí que o esquecido ourensán, "no sólo ratificó la libertad de José León, sino que animó a que se aplicase este criterio en casos similares".
A chegada da aprobación da lei aínda habería ter que esperar a dous cambios de goberno e ó seu regreso ó ministerio, pero o día 24 de decembro de 1872 acabouno conseguindo, razón pola cal, sen máis -xa sexa en Cea, xa en Ourense-, merecería un vistoso monumento.
Do ribeirán Eduardo Chao ata as dúas Elenas, ministras socialistas de Zapatero
Ata o de agora a provincia ten dado sete ministros ós distintos gobernos da complexa historia contemporánea española. Máis concretamente cinco ministros e dúas ministras, cada quen coa súa historia persoal e intransferible.
Vexamos, en todo caso, a súa relación, aínda que sexa telegráfica.
Presentado, Tomás María Mosquera y García (1823-1890), os outros seis poderiámolos agrupar entre os denominados históricos (século XIX) e os do actual período democrático.
Entre os primeiros, o máis coñecido é, sen dúbida, o ribeirán Eduardo Chao (1821-1887), ministro de Fomento e cunha vida apaixoante que levou a Curros Enríquez a escribir a súa coñecida biografía e a declarar nela, "nadie dejó huella tan profunda de su paso por el ministerio", malia ter aguantado nel soamente tres meses.
O seguinte foi Vicente Pérez y Pérez (1851-1921), outro avogado liberal metido a político. Director xeral de Prisións con Montero Ríos, foi ministro togado do Tribunal de Contas e acabou fundando os xornais el Eco de Orense y Miño.
Facendo de enlace entre o século XIX e o XX, continúa a saga ourensá Luís Espada Guntín (1858-1930), tamén avogado e deputado, neste caso conservador, por Verín. Foi Ministro de Fomento, de Instrucción Pública e Belas Artes e outra vez de Fomento. Dos outros tres, permítanme unhas mínimas pinceladas por formaren parte de gobernos da actual etapa democrática e, polo tanto, seren máis coñecidos.
Tal é o caso de Luís González Seara (1936-2016), ministro de Universidades e Investigación con UCD, así como das dúas Elenas, mulleres e socialistas ambas. A primeira Elena Salgado Méndez (1949), que ocupou Sanidade, Administracións Públicas, e Economía e Hacienda e a que máis alto chegou, xa que foi vicepresidenta dúas veces. E, finalmente Elena Espinosa Mangana (1960), ministra de Agricultura e de Medio Ambiente e actual man dereita de Abel Caballero no Concello de Vigo.
Quede como corolario o paradoxo de que nunha provincia conservadora, a maioría (5 de 7) teñan sido comprometidos progresistas.
