Hai xente que ama un verso. Algúns ourensáns hanse lembrar de Luis Mariño: neste mes de maio haberá anos que morreu. Xa non sei cantos. Moitos. Foi director de Edicións do Cerne, tamén de Xerais. Antes dirixira a librería, a enorme e fermosa librería, que La Región tiña na rúa do Paseo. Pero falabamos de que hai xente que ama un verso. Luis amaba un de Virxilio.
Non sei se foi Anquises, o pai de Eneas, o que o pronunciou. Se foi el sería cando Venus lle confiou quén era. Se foi el haberá que recordar que Anquises e máis ela, tiveran unha relación da que nacería Eneas. Cal o verso? Pois un que reza máis ou menos así: Crin que eras mortal, pero no teu andar ben se ve que ti es unha deusa. Luis botaba man del, do verso, cando quería seducir a unha rapaza. E seduciu moitas. Moitas e fermosas. Nalgunha das miñas novelas aparece Luis, camuflado, no leito de cardiópata, rodeado de media ducia de ex amantes contemplándoo compunxidas e chorosas; el chiscándolle un ollo ó único visitante masculino. Recórdoo sempre cando chega maio, este mes no que agora andamos e que a mín sempre se me antolla melancólico.
Montaigne amaba outro verso ben distinto do que Luis Mariño amou. Téñoo máis localizado. É de Marcial e ven no Epigrammaton, Liber X, 47. Voullo poñer en latín que sempre queda máis fino e a min faime pasar polo que non son nin serei xa nunca: un tipo instruído e culto, cando en realidade son tan só un lector apaixoado e ocioso.
O verso que Montaigne amaba dí así en latín: “Summun nec metuas diem nec optes” (non temas ó derradeiro día, nen o desexes). Acórdome del cando chega maio e, primeiro, me acordo de Luis. Foi un mes ben duro aquel de maio. Foise Luis, foise Avelino Estévez o fotografo respectado entre o mundo das exclusivas da prensa rosa, foise Jose Antonio Silva o xornalista que comezou Informe Semanal, pilotaba avións de Iberia e escribía novelas que saían ó mercado coa mácula de ter sido escritas por un home de dereitas. Vivín moi de perto os seus tres pasamentos. Quizás de aí veña esta melancolía inicial que tan impropiamente lles confeso.
Así que chega maio, o mes do "venid y vamos todos con flores a María, con flores a porfía que madre nuestra es"; o mes das procesións da Virxe de Fátima, animadas polo Padre Peyton que predicaba, cun acento inglés que nos convencía a todos, que "familia que reza unida permanece unida". Quén mo ía dicir a min que tantos rosarios murmurei, besbellei e musitei pra acabar sendo convencido de que sonlles outros lópeces os que manteñen esa sempre tan ansiada unidade familiar. Ó que íamos? Iamos a Montaigne que, non sei moi ben por que, pero que sempre o releo, cando chega maio, rematado abril.
No Capítulo V do Libro Terceiro dos "Ensaios" di Montaigne que "posto que o espírito ten o privilexio de fuxir da vellez, aconséllolle con tódalas miñas forzas que o faga: que rexuveneza, que floreza un tempo, se pode, coma o muerdago no árbore enxoito". Ouh, falar ben se fala e consellos dou que pra mín non teño malia que veñan de Montaigne. Moito me gusta lelo, chegado maio! Pragados de citas en latín a lecturas dos Ensaios convértese nunha ledicia. Les a cita dun verso, o recordo dun aforismo calquera, a evocación dun tempo ido, pero retido dunha frase debidamente traducida, e deteste a saborear o pouso que deixa no teu espírito, non sei se rexuvenecido ou non, pero si máis sosegado e máis en paz consigo mesmo.
Non deixa de ser curioso o extraordinario éxito de vendas que acadou Acantilado, alá polo 2007 coa edición dos "Ensaios" de Montaigne, ou mesmo coas "Memorias de Ultratumba" de Chateaubriand. Edicións coidadas e custosas ás que recorrer con garantías de obter reflexións que, se non rexuvenecerche, sí cando menos devólvenche algo a fe no ser humano ó comprobar que é quen de aportar mentes tan sublimes e necesarias como as deles.
Ignoro si os meus compañeiros de bacharelato recordaran como recordo eu o libro de francés de quinto curso, as clases de Don Carlos Vázquez, os seus mostachos medio estalinianos, o seu sorriso entre escéptico e algo desvergonzado. O outro día contáballes eu eiquí como, chagado maio, copabamos as clases e iámonos bañar ó Miño, precisamente, en quinto de bacharelato. Pese a elo, pese ás copadeiras, todo o que eu son débollo a aquel Instituto do Posío. Daría algo por recobrar ese libro de francés do que lles falo, os manuais de lingua e literatura de Lázaro Carreter que Ogando nos puña coma libros de texto e si me apuran ata os de Historia que Alfonso Vázquez nos puña e que eu lía como se foran novelas porque Don Alfonso era o director e moito por clase non viña; ás veces, sí. Entraba pola porta, cabizbaixo e apurado, chegaba ó pe da profesoral tarima, batía cun pe no chan, daba media volta coma se esquecera algo, volvía saír e xa non regresaba ó aula. Ai, maio, maio! Toda aquela educación, de que me serve agora? De amparo da melancolía?
O que non sei eu é do que lles ha servir, ós hoxe mozos, á que lles están dando a eles nestes días. Máis cando lles chegue a vellez e precisen de enxoitos árbores nos que repousar os seus cansados lombos. Pero a vida élles así, vai ven, ven e vai, e non regresa, como a historia de don Afonso. E como aqueles tristes anos, que tan fermosos se nos ofrecen hoxe.
