Non resulta nada difícil deducir que xa nunca volverei ó Xapón. Ben que o sinto porque, a súa cultura, atráeme moito. Axúdalles a manter un sistema de valores, digámoslles tradicionais, e aínda outros máis, que resultan da relación dos individuos coa natureza e fan compatibles cun mundo cheo de modernidade e avances tecnolóxicos e científicos compartidos pola maioría da poboación.
Non quero dicir con isto que eu sexa un fondo coñecedor do Xapón, nin moito menos, porque non o son. Estiven en varias das súas cidades, en Toquio, en Quioto, en Nara, en Osaka... visitei lugares coma o Koia San, o cima do monte onde están enterrados os poetas e os emperadores, fun varias veces, pasei alí varios días... e quedei sempre coas gañas de ver máis, de poder volver; mesmo estiven a piques de ir vivir alí por un par de aniños, pero non foi posible. Ben que o sinto. Así que ben que sinto tamén o feito de ter a certeza de non volver alá a tempo de seguir aprendendo cousas: a certas idades o feito de sequera pretendelo constitúe xa de por si un desideratum, cando non unha extravagancia.
Unha das cousas que me chamou a atención unha vez alí foi o feito de non ver nin sequera un probe de pedir andando polas rúas ou chantado nunha esquina. Comenteino e dixéronme que o que sucedía era que no Xapón non había pobres. Calei e non dixen nada. Ós poucos días, chantado no medio dun xardín embaixo dunha ponte, vin un pobre e sinaleillo ós meus acompañantes. Non é un probe, é alguén que entoleceu porque non aturou o sistema, a sociedade que o sostén, hai moitos así, foi a resposta que obtiven.
Nun artigo anterior comentei o desvencellamento que non pouca da nosa literatura máis actual e nova, sobre todo máis nova, mantén respecto da feita na primeira metade do século pasado e mesmo cos usos e costumes vixentes neste noso país (con eles a moral e a relación coa natureza) durante digamos que, cando menos, nos anos que median entre os tempos do Padre Sarmiento ou do Cura de Fruime e os da Xeneración Nós e mesmo nos da de Galaxia.
Andando a cismar nestas cousas que eu penso e que non teñen nin por que ser certas, nin sequera consideradas, recordei a donidade coa que a relixión produce anacoretas e a política xera solitarios, e din na conclusión de que, relixiosamente considerado, non son un anacoreta, pero si un solitario; e que política e culturalmente poderiamos dicir que son un lobo sen manada... ou un canciño sen dono, que case que ven sendo mesmo. Razón esta última pola que teño o vizo de andar sempre a enredar pensando en alto, ben sexa oral ou literariamente. Entón, que querería dicir eu esoutro día? Vou ver se me da espazo a dicir algo.
Cando acendemos a tele e nela xa se está a emitir unha serie ou unha película da que non sabemos nada, de contado empezamos a deducir se será inglesa ou alemá, francesa ou feita nos USA... e normalmente acertamos. Por que? Pois porque as técnicas cinematográficas, a gramática da imaxe e mesmo os temas son universais, pero hai uns caracteres secundarios -o ritmo narrativo, o sentido do humor, o tratamento da luz... e por aí seguido- que fan posible que lle adxudiquemos, ó produto narrativo recén comezado a contemplar, unha procedencia determinada sen excesivas posibilidades de equivocación.
Na literatura sucede igual. Todos sabemos da lentitude xermánica, da parsimonia eslava, da brillantez francesa, da digámoslle elocuencia italiana e distinguimos con certa donidade cada unha das súas paisaxes urbanas ou rurais, os seus modos de vestir, de acenar e mesmo de sorrir. Non digamos xa no caso de filmografías tan alleas e tan distantes das nosas como poden ser a xaponesa ou a china nas que a connotación e moito máis inmediata e certa.
Editase tanto en Galicia que confeso que non dou lido toda canto se publica; por darlles un dato, Galaxia sacou á rúa o ano pasado cento e pico títulos, imposible lelos todos e hailles aínda moitas máis editoriais ca ela. Por iso non deben facer caso das miñas ocorrencias pois son as dun ignorante. Pero no que eu leo, na literatura dos máis novos, aprecio unha desconexión cos nosas máis vellas referencias. Algo pasa porque, según eu entendo, iso non sucede nas películas feitas en Galicia, nin sequera só nas feitas por cineastas galegos, que hainos e moi pero que moi bos. Nesas películas, aínda nas feitas por xentes de fóra, vemos ós homes e ás paisaxes de nós, podemos identificalos.
Se isto fose certo, ou sequera aproximadamente certo, cabería preguntarse por ese desleigamento dunha traxectoria común que viña de lonxe e foi tronzada diríase que dun xeito solermiño. Eiquí chegados non serei eu quen empece a ditar sentenzas, que xa bastante o levo feito, pero sí quen deixe aí a cousa pra que veñan aqueles que se sintan con forza pra explicalo ou mesmo pra negalo.
O que me chama atención é que haxa quen pretenda que tendo desaparecida practicamente a vida nas aldeas, trasladada que foi ás vilas e ás cidades, non se note a escisión precisamente no mundo literario que debera permanecer máis atento, digo eu, a manter unha continuidade que nos permita seguir tendo un lugar propio na ocupación do mundo. A universalidade non consiste en que unha narración ubicada en Vigo poida ser localizada en Bruxelas sen máis que cambiar os topónimos. Consiste no contrario. Consiste en que, localizada en Bruxelas, no xeito de contala sigamos vendo esa liña narrativa que nos é propia as xentes de Galicia.
