Pla. Vou seguir admirando á obra de Josep Pla. E disentindo. Por exemplo, cando di que “a los grandes vinos no les conviene demasiado sol; les convienen cielos pálidos, plateados; los aires marinos los echan a peder” non podo estar máis en desacordo con el.
É certo que demasiado sol non é bo pra eles, pero non é mentira é que demasiado pouco non os favorece moito. É certo que os ceos pálidos, prateados, son bos pra eles; pero tamén o é que millor é non pasarse. Pero non é certo que os aires mariños os boten a perder. Que llo pregunten ós albariños que recollen as mestas neboeiras que ás veces entran polas rías; ou ós viños do Condado e do Rosal mollados por aqueloutras que lles chegan polo esteiro do Miño. Cunqueiro, nunca diría esas cousas. A ninguén que saiba aprezar o marisco se lle vai ocorrer acompañalo dun viño dos que bebía Pla, pra lles poñer un exemplo. Así que disinto de Pla, malia a admiración que sinto pola súa obra. O que non sei é se terá razón Jordi Amat, no que indica del a propósito de “El hijo del chófer”. Por todo isto que se di a denominación Rías Baixas é a que é. Nas Rías Altas, o que se cultiva é o lúpulo e a cervexa galega, a que fan os Fillos de Rivera, esta competindo como o fai coas grandes cervexas do mundo.
Hai veces nas que a choiva chega ser algo molesta, é certo, pero ser élles unha bendición de Deus... ou de Breogán, escolla o lector según tendencias e actitudes. Eu seguirei acendéndolles velas ós dous non vaia ser o demo. Sigamos con Pla. A culpa serálles sempre de Jordi Amat, pois tales reflexións induce hoxe a lectura do seu libro, como ben han saber os meus lectores. Pero íamos a Pla. Noutro momento Don Josep escribe: “En la montaña el hombre está siempre medio encerrado, tiene tierra en los pies y en la cabeza. Las montañas enervan, obsesionan y solo son agradables desde un avión rápido y fascinante”. Léollo e non podo menos que relacionalo cos viños da Ribeira Sacra, ou cos de Verín e Monterrei, cos godellos e os mencías, tamén cheos de néboas que cando non son do Sil son do Miño e se non son deste, que o son, son do Avía e lles chamamos ribeiros. Sobrevoar esas terras, axexando os cumes das montañas, o que dan é gañas de baixar e recorrelas outeando ós vales frondosos, pra logo ir gabeando polos socalcos da Ribeira Sacra, sen sentir enervamento ningún, nin moito menos, senón todo o contrario pois todo o contrario é a sensación de plenitude. Sómoslles xentes ben distintas os cataláns e nós. Tamén os andaluces e nós. Non vaia ser que alguén se moleste e me chame sectario ou cousa así.
Acórdanse daquel ribeiro que se bebía -coido que aínda se ha seguir bebendo- no Paspallás de Ribadavia: un dourado ribeiro que podías beber a esgalla e facer ti logo a conta do inxerido? E daquel, tan distinto, que os universitarios de antano trasegaban na rúa do Franco compostelá? Acórdanse daquel viño avolto, turbo, que podía tanto curar como producir úlceras estomacais? Pois tal é o que vai de onte a hoxe, falando en xeneral. Houbo un tempo no que os viños do Ribeiro se exportaban ó Reino Unido a través dos portos de Leixoes e máis ó d’O Porto. Durou aquel tempo ata que os portugueses descubriron o que descubriron e fixeron que os seus viños respondesen millor ós embates do mar atlántico durante as singraduras que os achegaban ás illas británicas. Fixérono de xeito que a exportación dos do Ribeiro se viñera embaixo. Pero hoxe volven estar aí.
Así que, tornando ó rego, os nosos viños non teñen nada que ver cos do Penedés e do Priorat, cos do Empordá e do Montsant. Sucede así do mesmo xeito que os nosos montes pouco ou nada teñen que ver con aqueles que inspiraron a Pla e que si teñen que ver cos que tanto amou Cunqueiro. Cos que amou Cunqueiro e amamos nós, donos que somos ou deberiamos ser dos nosos montes. Somos, seica, o país máis montañoso da Europa. Os nosos, o Paraño aparte, non son ásperos nin altos, son doces e brandos malia que a medio metro agachen a dureza da pedra de grao. Esa pedra tan nosa que irradia radon e fai que, ó estar lonxe das súas emanacions, ó estar en terra allea, nos dea o mono, esa síndrome de abstinencia á que lle chamamos saudade e que, quen nolo ía dicir, nos encadea ó noso viño amante, a calquera deles, pois todos eles inzan por riba desa pedra nas doces abas dos nosos doces montes. Os nosos doces montes, os vales frondosos, as delongadas caeiras polas que a luz do sol se esvae e ó tempo vai tinguindo de vermello as parras ás que xa lles roubamos os seus acios de xeito que o viño estea xa a ferver nas nosas adegas prodixiosas.
Ouh, os nosos doces montes, hoxe okupados de eucaliptos cando non de aspas de muíños de vento ou de piñeiros, tristes de tan negros; de marelas acacias que compiten co ouro dos toxos e das xestas; os nosos montes de nomes sonoros coma lufadas de vento ou luminosos coma luminosas son as olladas maternas e as palabras sabias dos avós. Como pretender que Pla o entenda, que Amat sequera intente comprendelo e aceptar que aceptemos a Cunqueiro se eles aínda non son quen de aceptar o que deles escribeu o seu paisano: “el catalán es un fugitivo. A veces huye de sí mismo y otras, cuando sigue dentro de sí, se refugia en otras culturas, se extranjeriza, se destruye; escapa intelectual y moralmente. A veces parece un cobarde y otras un ensimismado orgulloso. A veces parece sufrir manía persecutoria y otras de engreimiento. Alterna constantemente la avidez con sentimientos de frustración enfermiza. Aspectos todos ellos característicos de la psicología del hombre que huye, que escapa. A veces derrochador hasta la indecencia y otras tan avaricioso como un demente; a veces es un lacayo y otras un insurrecto, a veces un conformista y otras un rebelde. El catalán se evade, no se suma a nada, no se compromete con nadie. Ante lo irremediable del dualismo, procura llegar a su hora final habiendo soportado la menor cantidad de molestias posibles -lo cual le hace sufrir más-. La careta que lleva puesta toda su vida le causa un febril desasosiego interno. Es un ser humano que se da -que me doy- pena”. A que vai ter razón Jordi Amat en todo canto nos suxire?
