Morreu Caballero Bonald, poeta inmenso. No seu enterro, ou máis ben na cremación do seu cadáver, ignóroo, non apareceu ningún político en representación do ministerio de cultura; nin o ministro, nin un director xeral, nin sequera un xefe de servizo, como nalgún que outro caso dun cadáver non tan exquisito, ten participado nas exequias que se lles prestan ós chamados poetas menores, que tamén os hai. Vaia se os hai.
Leo a noticia no Facebook. Cando quero relela, porque non a creo, porque me nego a crela, xa non dou con ela. Hoxe, a información é así de fluída; a penas chega, vaise. É coma unha fervenza que se consume en si mesma; coma un cachón tal que os que había no Miño, cando os caneiros conducían ós muíños e a auga baixaba rápida e escasamente solemne, alborotada e breve. Non quero crer, non que un Premio Cervantes, fose inhumado, cremado, como disque o foi Pepe Caballero, senón que un poeta coma el caira tan axiña nese magmático esquecemento que as instancias culturais lle están a prestar ós seus creadores e axentes máis e millor cualificados.
Hai poetas de poema perenne e hainos tamén de poesía caduca. Só sobreviven os versos dos poetas de poema perenne. Fano sen pompas oficiais. Mesmo se diría que moito millor sen elas. Por iso se a noticia é certa e non só simples gañas de amolar e de furgar na chaga que hoxe ten aberta a nosa sociedade, a ausencia de representacións oficiais indica unicamente, afecta tan só e deteriora aínda máis a pobre opinión que medra, cada día, paulatina e progresivamente, non sobre a política, pero si sobre o noso mundo político.
Ás veces a grandeza dun poeta devén dun só verso co que conseguiu iluminar esa grandiosa sima que constitúe o misterio da nosa existencia, ese abismo que a razón nos permitir constatar que existe, pero que só a poesía acada a iluminar o seu fondo. A poesía é, xa que entón, iluminación. Luz. Esa luz pórtana os poetas grandes, Caballero Bonald entre eles. Trátase dunha luz intensa e breve, dun lostregar no medio do trebón, ou dun laido no eido soberano da melancolía. O poeta recén morto, despedido sen asistencias políticas, escribiu moitos versos luminosos.
Os poetas menores son coma moito, bos versificadores, ocorrentes e dicharacheiros, como aqueles das vellas regueifas ou como estes de hoxe que cantan rap con versos atragantados tentando de nos explicar o mundo. Quizás nesta consideración estribe a posibilidade de que, cada día que pasa, un ministerio de cultura, tamén unha consellería posto que ven sendo mesmo, pero catalogado doutro xeito pretendida e pretenciosamente de menor cuantía, se nos estean a converter, cada vez de xeito máis decidido, en equivalencias das antigas comisións de festas municipais. Pan e touros. Pero a ser posible pouca poesía.
O enterro de Camilo José Cela foi outra cousa. Cela foi un extraordinario novelista; a súa obra sígueo a ser. Tamén foi un poeta digamos que regularciño. Pero en conxunto, a obra que deixou é a dun escritor grande, inmenso. Como Caballero Bonald foi premio Cervantes, pero tamén Premio Nobel de Literatura. No seu enterro, en cambio, abondaron os ministros. Houbo tantos que a instancias da súa entón recentísima viúva, foron eles os que trasladaron o seu cadáver dende a súa casa á igrexa, dende esta ó seu sepulcro, en cuxa lauda el quixo que figurasen o seu nome e máis a súa condición de escritor, pero o que figura é que foi marqués de Iria Flavia.
Houbo ministros e houbo escritores. Cela dixera que quería ser levado a ombros destes e alí estaban dende Paco Umbral a Darío Villanueva, dende Juan Manuel de Prada a Carlos Casares, pasando por algún que outro máis que agora non recordo. A súa viuda sabía que Cela deixara encargo de como quería ser levado á campa a ombros dos seus colegas. Cada vez que así o dixo recordei a súa foto no enterro de Pío Baroja, recordei a Hemingway e entendín o que quería. Pero había ministros e a súa recentísima viúva deixouse levar por distintas emocións das que moveran ó finado.
Ninguén se acorda xa dos ministros. Acórdome eu de Federico Trillo porque tiña, porque ten, un doutorado encol de non recordo que figura do Século de Ouro da literatura española, pero non me acordo de ningún dos outros.
Este país é excesivo. Ou sobran os ministros ou non se presenta nin o primeiro. Acaso sexa debido a que a nosa clase política, con ela non pouca nin pequena parte da cidadanía, entenden a política coma unha experiencia relixiosa e non rendan culto máis cos da súa fe ou da súa crenza; isto nun principio porque, no caso de Caballero Bonald, non se pode dicir que o actual sexa doutra confraría distinta á do poeta.
No caso de Cela foi así cando lle deron o Nobel. O ministro de entón non acudiu a Estocolmo á cerimonia de entrega, non era da súa corda. Tivo que ir o conselleiro galego, que tampouco non o era moito, algo si; pero non moito. Logo din que por eiquí enterramos moi ben. A min non mo parece. As veces enterramos moi mal, definitivamente mal. Ou non chegamos ou pasámonos. Pero en calquera caso todo conclúe igual. No esquecemento.
Cando eramos rapaces sabiamos os nomes dos vellos mestres e, mal que ben, os iamos lendo. Agora, os rapaces ignoran os seus nomes e a penas algúns len os seus libros, mentres as instancias oficiais programan grandes concertos como se fosen comisións de festas municipais un pouco subidas de ton. Indignante o que lle sucedeu a Cela, pero menos do que indigna resulta a ausencia do ministro no enterro do poeta recen morto. Comento isto mesmo cun amigo e dime que El Rei e maila Raíña acudirán ó domicilio de Brines a lle entregar o Premio Cervantes que il non puido recibir na cerimonia pertinente. Ben certo é que sen tradición non hai cultura. Cal será a cultura do señor ministro do ramo? Vai ti sabelo.
