Beatriz Rodríguez Salas: "Hai moitas persoas maiores enfermas de cancro que están elas soas"

A Asociación Española Contra o Cancro (AECC) acumula máis de 70 anos de loita contra a enfermidade, ao carón dos pacientes e das familias. A traxectoria vital de Beatriz Rodríguez Salas cruzouse coa entidade hai 25 anos, cando comezou a traballar como psicóloga na sede ourensá. Os inicios, recoñece, non foron sinxelos. “Naquel entón non había formación específica. Atopeime situacións moi duras e nos primeiros meses cheguei a pensar que non ía ser capaz”, recorda. Pero non se rendiu, firme defensora da labor de AECC no acompañamento dos enfermos e no apoio á investigación. Este xoves, Día da Cuestación da entidade, os voluntarios sairán á rúa con mesas informativas para pedir a colaboración da cidadanía. Hai anos, ser diagnosticado de cancro era un estigma. Avanzouse neste sentido? É certo que as cousas pouquiño e pouco están cambiando, cada vez se lle da máis visibilidade, hai campañas de prevención, noticias en prensa… e algo súper importante, as testemuñas da xente, sobre todo cando son persoas coñecidas. Cada vez máis famosos falan publicamente do seu cancro, e iso contribúe a normalizar unha situación que si, é normal. A incidencia é elevada: un de cada dous homes e unha de cada tres mulleres. Si. En España diagnostícase un cancro cada dous minutos. Estímase que en 2023 haberá máis de 330.000 diagnósticos novos, polo que non estamos a falar dunha situación extraordinaria, é algo cotiá, normal. E é importante dicir que as cifras de curación van en aumento, agora mesmo estamos nun 55,3% para os homes e un 61,7% para as mulleres. Que necesidades teñen as persoas que chegan a AECC? Hai moitas persoas que acoden no primeiro momento, no do diagnóstico, con certa situación de bloqueo e de desorientación, froito do impacto. Neses primeiros momentos precisan unhas pautas, información para saber por onde se moven, e axudalos a entender que aínda que haxa un bloqueo, as persoas dispoñemos de capacidade para adaptarnos a esas situacións. Tamén hai moitos pacientes que acoden cando xa están rematando os tratamentos, despois da voráxine sanitaria de consultas, citas, medicación. Cando esperaban que xa ían estar ben, teñen moito medo porque perden esa rede segura de estar en contacto continuo cos médicos. Como se acompaña a unha persoa enferma? En primeiro lugar é moi importante a escoita, permitir a esa persoa verbalizar todo o que está sentido. Son moitas as cousas que se lle pasan pola cabeza, nalgún momento pasa a idea da morte, e moitas veces é moi difícil abordala, porque é un tabú na nosa sociedade. Ademais, para esta persoa vai ser moi difícil, ou incluso imposible, verbalizar todos estes medos ou pensamentos no entorno máis inmediato. A partir de aí, é preciso lexitimar e normalizar o que sinte, e intentar facilitar o proceso de adaptación. Pódese adaptar unha persoa a esa situación? Eu sempre parto da base de que toda a xente ten mecanismos de adaptación e todos son válidos. Posiciónome sempre como facilitadora emocional, e si polo que sexa aparece calquera problema ou dificultade, entón entra máis o proceso terapéutico propiamente dito. E ao marxe desta parte, o equipo valora tamén as necesidades de mobilizar recursos sociais se é preciso, claro. No caso dos enfermos maiores, hai moita soidade? Moitas veces si. Na nosa provincia hai moito envellecemento, e moita desa poboación maior está no entorno rural, en aldeas baleiras. Si que é certo que hai quen temporalmente vai vivir con persoas que ten cerca, pero non sempre é así. Cando o paciente si ten apoio, lévao mellor el que o seu entorno? En moitos casos o paciente é capaz de asumir o diagnóstico, o proceso e o pronóstico, e o entorno ten máis dificultades. Depende moito de variables incluso persoais, eu levo a familiares de enfermos que non coñezo, que non están na asociación. O papel non é fácil, é difícil cubrir as necesidades dese paciente sen invadir o seu espazo. Moitas persoas, de feito, preguntan que como teñen que tratar ao enfermo. Os pacientes atravesan moitos cambios emocionais, e pode ser difícil estar ao lado sempre. Foi difícil aprender a acompañar? Tes que aprender a relativizar, é moi importante o autocoidado, compartir situacións cos teus compañeiros… a formación tamén é importantísima, e despois compartimentar, coidar moito a túa vida persoal. Cando saes de aquí pechas a carpeta, porque senon, é imposible. Unha vez aprendes a facer iso, este traballo é un privilexio, cada día me posiciona nunha situación na que me vexo obrigada a analizar que é o realmente prioritario na vida. Espero que o día que me toque estar nesa tesitura teña algunha asignatura convalidada. Por que é necesaria a labor de AECC? Porque aínda necesitamos que se melloren moitos recursos, tanto a nivel sanitario como social, para dar cobertura ao impacto que ten na vida das persoas esta enfermidade. Os pacientes precisan un espazo no que compartir as súas vivencias, expresar as súas necesidades, e por moito que se alcancen, vai seguir sendo preciso ese espazo. Hai que facer prevención e seguir rompendo o estigma, e creo que só se pode facer dende o terceiro sector. E a investigación. É fundamental. AECC márcase como obxectivo para 2030 que a supervivencia supere o 70%, e só é posible facelo dende a investigación. É a entidade que máis fondos e que máis investigadores apoia en España. Actualmente apoiamos 565 proxectos, o que se traduce en supervivencia e calidade de vida. E imos sumar unha nova convocatoria de axudas con outros 10 millóns de euros para aqueles cancros que non son tan frecuentes. Porque falamos de cancro, pero o cancro implica centos de enfermidades distintas que só teñen en común ese crecemento das células descontrolado. En Ourense, AECC tamén está no hospital. Si, estamos co carriño, que vai ofrecendo cafés e infusións, e ten o obxectivo de humanizar eses espazos hospitalarios. Tamén hai voluntarios facendo acompañamento e guiando ás persoas maiores solas que chegan ao hospital e que precisan axuda. Outras veces, o voluntario substitúe ao familiar para que este poida ir a casa, almorzar, descansar, o que precise. Onde estarán as mesas este xoves? Na cidade e área metropolitana estaremos no CHUO, nos barrios de A Ponte e O Couto, no Paseo, na Axencia Tributaria, en Xoan XXIII, no Progreso, en Seixalbo e na Valenzá. E fóra da cidade, no Barco e en Verín.