Nos comezos da novela Arredor de si de Otero Pedrayo hai un fragmento delicioso no que fala da biblioteca do Ateneo de Madrid e da cobiza que lle causan ao protagonista, Adrián, os libros novos. Fai alí unha curiosa taxonomía dos que estaban na vitrina “espertando tentaciós como o escaparate de Lardy: O libro bistek, o libro bombón, o libro sopa de rabo de boi, densa e fonda, o libro froita do tempo, o libro mostaza...”.
Creo que o libro de Juan Carlos Rivas, “A Ponte Maior”, podería ser unha síntese dos tres primeiros, bistek, bombón e sopa de rabo de boi. Si. Só unha vez cada tantos anos se publica nunha cidade un libro fundamental, isto é raíz e base sobre a que se fundamentarán obras posteriores e, xa en si, un froito non dun momento, senón dunha historia persoal dedicada á investigación e reflexión.
Miguel Ángel González García, historiador e cóengo arquiveiro da Catedral e da diócese, fixo o outro día no Liceo na presentación do libro unha laudatio da persoa e obra verdadeiramente excelente, como ás que nos ten afeitos; e lembro, de paso, a de Marcos Martinón, hai poucos meses. Si. É sempre un pracer escoitalo. Dicía Miguel Ángel que este libro era tamén dalgún xeito unha homenaxe á dedicación de Juan Carlos Rivas a unha vida ao servizo da investigación directa sobre Ourense. As exemplares achegas á epigrafía romana, á arte prerrománica, á orixe da diocese auriense, etc. teñen agora este cume importantísimo, esta obra canónica, compendio de coñecementos previos, investigación esforzada sobre fontes directas e conclusións persoais sobre a Ponte Maior; obra romano-medieval que levamos no escudo da cidade e non sei se nas espirais de ADN todos os ourensáns. Non é preciso compartir todas as valoracións dos datos e a interpretación de cada un deles -a maior ou menor romanidade dos restos, fundamentalmente- para decatarnos de que é unha opera magna que será o espello e o canon que todos deberemos considerar, respectuosos e admirados, cando falemos e discutamos da ponte.
A edición, por outra banda, está impecablemente coidada e intelixentemente construída. Felicidades por elo tamén ao Negociado de Publicacións da Deputación, á produción da editora Armonia Universal, e ao deseño gráfico e maquetación de Blau, de Miguel Anxo Carvalho, un dos mellores deseñadores de libros de España, sen dúbida.
Dicía que o obra está moi intelixentemente construída. O libro é grande e de peso. Tamén físico. Mide 31 x 24 cm., pesa uns 4 quilos, pastas obviamente duras, 529 páxinas máis un CD cun anexo documental e literario de 156 páxinas e fotografías. Pero é moi fácil de ler, porque como o Quixote, está construído en base a tramos curtos ben ensamblados, como os sillares das pedras da ponte facendo dez capítulos-arco -ou once- de incluírmos o prólogo, nada retórico nin vacuo senón xa cheo de fariña e miolo, do enxeñeiro amigo Segundo Alvarado, outro dos bos coñecedores da obra. Os dez capítulos inclúen uns xerais de contextualización ou síntese (El río Miño a su paso por la ciudad de Ourense, El entorno, El puente en la actualidad etc.) e outros cronolóxicos (El primitivo puente romano, El puente en la Edad Media, etc.). Cada un destes capítulos vai articulado en torno a tramos temáticos de extensión variable con material gráfico en abundancia. O CD inclúe a transcrición da documentación, sobre todo medieval pero tamén moderna -algo sobre todo propio para especialistas- o que abarataría a edición e faríaa manexable. O libro, unha xoia, un monumento en si. Felicidades Xoán Carlos. Felicidades Ourense.
