Tómeno a broma, se así o prefiren, pero antes de mal considerar as reflexións de frei Antonio de Guevara recorden que era home que sabía do que falaba. Foi predicador real. Foi ferido, estando na serra de Espadán, pelexando contra os moriscos. Carlos V nomeouno o seu cronista oficial. Estivo no Consello do Emperador. Foi bispo de Guadix, porén atraíalle ben máis a literatura que o oficio relixioso. Os seus contemporáneos non llo perdoaban que fose o que en realidade foi: Un home do Renacemento. Un ser cheo de vida e de curiosidade, un magnífico escritor quen de sentir curiosidade pola arte de navegar;, de marear, dicíase entón e aínda algo se di nestes avesos tempo nos que nós andamos e nos andan a marear, entre unhas cousas e outras, entre pandemias e endemias, entre isto e aquilo e aqueloutro e o de máis alá.
Antes, cando un recorría á Enciclopedia Británica ou ó Espasa, mesmo á Enciclopedia Soviética que non sei se mesmo chegou ser editada por Akal, ou á Galega que tamén a temos, tiña un a certeza de que a información que se nos facilitaba nelas era, cando menos, de certa solvencia. Agora non hai máis que fisgar na Wikipedia pra se decatar de que, o tempora o mores, hoxe podes beber de calquera fonte, mesmo das contaminadas, e quedarse un tan tranquilo como se non pasara nada. Eu sei de frei Antonio o que aprendín no bacharelato; é dicir, ben pouco.
Por iso levo xa uns días buscando referencias, lendo criticas sobre a súa obra, preguntándome polo esquecemento que padecemos del e máis da súa obra e comprobo, unha vez máis e prá miña desesperación, que a Wikipedia e tan de fiar ou tanto pra desconfiar como cantas outras fontes levo visitado. O feito real e o de que pouco sabemos, millor dito, moi pouco sei e moito é o que ignoro deste home cuxo nome aínda hoxe recibe improperios... a non ser os plácemes cos que sempre se refire a el o meu amigo Loureiro, quen sempre me pareceu e parece xente de fiar.
É falso que o tempo poña sempre as cousas no seu sitio. Nas máis das ocasións o que fai e, cando non descontextualizalas, relegalas ó anonimato esquecéndose de reivindicar, cando non os nomes e a honra das persoas, si a validez ou a vixencia das súas obras.
O problema é que sempre lle botamos a culpa ó tempo -eu mesmo acabo de facelo- cando os responsables somos nós, enteiramente nós, e, por se non queren cargar coa parte alícuota que a todos nos corresponde, botémoslla ás circunstancias que nos envolven... cando non ós intereses que nos guían; estean estes referidos a frei Guevara ou estéano a calquera dos nosos e máis esquecidos escritores. Poñamos algúns exemplos.
Quen le hoxe a Aquilino Iglesia Alvariño? Nun país coma o noso (quen de enviar unha embaixada de dous centos de poetas a unha feira internacional do libro) cantos exemplares da súa obra poden ter hoxe vixencia comercial, estar nas librerías, sequera sexa pra que un par de ducias deses poetas peregrinos recorran a el e o lean?
Quen le hoxe a Manuel Álvarez Torneiro, primeiro Premio Nacional de Poesía concedido polo Ministerio de Cultura a un poeta en lingua galega? Álvarez Torneiro, aquel hoxe calado e de aspecto triste, poeta inmenso, está sendo relegado pra que unha equivoca política editorial mal sobreviva apoiada en axudas extra literarias, soamente editoriais, empeñadas en tirar (cada vez menos, é certo) a obra de xoves aspirantes a poetas que teñen todo o dereito a ver publicadas as súas obras pero que, esta publicación, non debe empecer a das firmas consagradas polo tempo e a experiencia.
Quen le hoxe a Luis Pimentel, aquel que deixou aviso de que non convén chorar máis posto que Ela chorou por todos e pra sempre? Como se pode pretender que nas cada vez máis escasas clases de literatura os alumnos non lean autores como os citados e moitos outros máis, algúns dos que non me resistirei a recordar antes de chegar a ese punto e final que sempre hai que lle poñer a todo?
E que me din de Fiz Vergara Vilariño, de vida tan tráxica como a que lle tocou vivir tratándose dun ser dotado en grao excelso pra o exercicio poético, de tal forma, que moitos confunden a súa traxedia persoal cos versos que nos deixou escritos que valen por si mesmos, en grao sumo, con independencia da doenza que o tolleu física pero non intelectualmente.
Non é que o mundo estea cambiando, é que xa cambiou; non se sabe se pra ben ou pra mal, tampouco se definitiva ou sequera temporalmente. Pero xa cambiou. Está esmorecendo a arte, a que facía que un ebanista fose un artista ou que tamén o fose un ceramista. A que recoñecía e identificaba o lostrego poético e ignoraba a ocorrencia momentánea, o chistiño ocorrente e fácil no medio dun discurso. Todo é xa ou está a pique de ser xa pura industria desto ou do outro. As novelas escríbense a dúas e tres mans de xeito que nelas non transcende alma ningunha, os poemas poden ser cousa de dous e ter unha gran perfección formal, pero non por elo aportar nada e todo vai camiño de depender da tecnoloxía que só uns poucos posuirán, pero tampouco eles por enteiro e dun xeito singular.
Camiñamos, estamos xa case que de todo, nun mundo de “especialistas” atentos ás partes e nunca ó conxunto de todo o que atinxe ó ser humano. É o tempo do home fragmentado. Un especialista cúrache a vesícula biliar, pero ignórao todo da melancolía; outro móntache un talliño feito por esa multinacional sueca, pero non sabe nada que se aparte do seu coñecemento; ambos, chegan ás súas casas pola noite e dórmense escoitando a eses rapaces tan sorrintes que saen na tele dicindo frases brillantes mentres rin a mandíbula batente. Resulta evidente que ós vellos fóisenos o tempo entre as mans coma se fose auga lixeira. Érao. Éo.
