Hoxe volvín a Risco. Quero dicir que volvín ler a escrita de Don Vicente. Fagoo así cando teño saudades deso que agora se chama ourensanía pero, como as sinto dende sempre, no me atrevo a chamalas así, ourensanías. Abóndame con sentir saudades. Era o que sentiamos antes, malia que tamén lle chamásemos señardades.
Ó millor o que sinto é unicamente señardade. Dígoo, repítoo unha vez máis, porque estou convencido de que a saudade ten que ver coa síndrome de abstinencia que provoca a falta de radiación, propia do radon, que chega a nós nas nosas vellas casas de pedra e nos afecta cando levamos tempo lonxe delas. Se os focos dos tractores e dos automóbiles acabaron coa Compaña, as casas de ladrillos e formigón armado, fixerono coa saudade.
Sei que esta miña teoría é disparatada. E que? Pasa algo? Disparatado é pensar que se a variola, a difteria, o sarampelo, a poliomelite e tantas outras doenzas foron erradicadas a forza de vacinas, esta outra de agora, a covid que nos atinxe, millor é non poñela malia que xa, máis ca unha pandemia, ameace con se nos converter en algo endémico. Pero falabamos de señardades, que é tanto como dicir de melancolías. Iso, melancolía, é a que eu sinto de Oira. Máis se releo a don Vicente.
Volvín botar man do seu “Libro de las Horas”, do que tantas veces lles teño falado e aínda lles falarei. É un libro difícil de atopar. Seino. Por iso non me remito a el. Eu merqueino en Tanco, por cincuenta e cinco pesetas, cando Tanco estaba na rúa do Paseo, case que enfronte do entón Goberno Militar e na mesma beirarrúa do hoxe esfumado chalé Losada, aquel prodixio de balconadas e ventanais roxos; e de hedras galopando parede enriba, camiño dos aleiros dos tellados. Meu pai hospedouse nel daquela que veu facer o bacharelato a Ourense, antes de que o meu avó o mandase ir facelo nos salesianos de Carabanchel, alá en Madrid, de onde regresaría farto de comer lentellas. Xa ven que cousas.
Merquei o libro, dicíalles, por cincuenta e cinco pesetas; cincuenta e cinco pesetas das de entón, que ó cambio veñen sendo algo así como 0,33 euros ó dia de hoxe, algo que non se cre ninguén. Pensen que un libro de 20 euros equivale a tres mil trescentas vinte pesetas. Como pra se botar a chorar. Deixémonos de cousas serias e tornemos o rego cara a literatura que, como é ben sabido, élles cousa de risa pra non pouca xente da contorna.
Estabamos en que eu sentía, e sinto, melancolías de Oira; daquela Oira que nos describe Risco no seu libro. Fixoo no que supoño que foi un artigo publicado eiquí mesmo, en La Región, pero que como non ven datado non lles podo adiantar nada. Reeditar o libro, que por estar escrito en castelán non deixa de ser tamén galego, malia que o sexa noutro orden de cousas, constituiría un agasallo de índole institucional que non poucos agradecerían. Eu entre eles. O meu exemplar está xa descosido e coas capas algo deterioradas na agarda de que veñan tempo e encadernadores competentes; mentres tanto, seguirei botando man del cada vez que me poña señardoso,é dicir, ocupado pola melancolía.
A Oira cruzabamos nadando. Botabámonos a auga na ribeira de enfronte, na da Loña, que é como Risco escribía o que hoxe nos din que escribamos Lonia, dende xusto ó pe dos “caños” sorteando un remuíño que sempre estaba alí e do que había que fuxir saíndose del pola tanxente. Tódolos anos había que sacar del a máis de un empeñado en nadar contra a súa corrente ata esgotarse.
En Oira había unha praia, unha praia fluvial, non sempre pero si moitas veces habitada por rapazas das de entón, das que aínda non se puñan un biquini, pero si en bañador e aquilo, no mes de maio, era un regalo. Unha vez, boten contas de cantos anos poderá facer daquela, fun a Oira con dúas rapazas a cada cal máis fermosa. Toleaba eu entón -logo tolearía eu por algunha que outra máis- por unha que se chamaba María Jesús. Era pequena e áxil, medio loura e de sorriso pícaro e eu aínda era moi inxenuo. Recordo perfectamente aquel empardecer de maio, pero non llo vou contar a vostedes; a melancolía é miña e intransmisible.
Advírtoo o anterior porque nostalxias, señardades ou melancolías pódense aboiar na tona da memoria por moi disintas causas. A min, hoxe, escribindo como o estou a facer no xusto día do solsticio de inverno, entráronme a conta dunha tardiña equinoccial, supoño que de primavera, pero que tamén puido ser de outono; este tipo de sentimentos aboian na idade máis temperá, pero tamén na máis serodia; dígollo eu que, como os máis de vostedes, coxeamos todos do mesmo pé, homes e mulleres.
Teño amigos que aínda recordan os paseos polas estradas. Podías pasear polas alamedas, pero iso equivalía a permanecer nos límites, mantendo as lindes indicadas, respectando os marcos, mentres que saír a pasear polas carreteiras implicaba o feito de transgredir, de sacar os pes fóra do testo e descubrir novas perspectivas. Por moito que o fixeras domingo tras domingo sempre descubrías algo novo ou, cando menos, sempre esperabas que algo novo sucedese.
Xa ninguén o fai, xa ninguén pasea polas estradas os domingos pola tarde. E menos os mozos. As lindes que se transgriden son xa outras, nin millores nin peores, outras. Normalmente, millor dito, algunhas delas, collen no recinto dunha discoteca ou nos marcos que delimita un botellón. Pero ó mesmo tempo que un anoitecer nunca é igual a outro, semellante si, pero non igual, o sincopado e rítmico resoar dunha caixa enteira deles, de ritmos, marca sempre o mesmo compás pra distintas melodías. O problema é que melodías rima con melancolías, pero nada máis. Por iso os vellos estamos sempre tan lonxe dos rapaces. Debe ser cousa da idade. Aínda que é de supor que haxa outras moitas máis razóns, todas elas de recibo. Eu, xa vello, tamén decido. Quédome coa melancolía de Oira, quédome co esvelto colo de garza que tiña aquela rapaza que nunca me atrevín a bicar pese ó desexo que me inundaba, aquel remuíño do que non souben saír pola tanxente.
